Kazak Halk Kültüründe Dede Korkut

Abstract

ÖZ Korkut Ata, büyük bir düşünür, jırau, tüm Türk halkları için ortak bir bilgedir. Korkut Ata, yaşama, edebi ve müziksel mirasa damgasını vuran tarihi bir figür olarak bilinir. Korkut Ata'nın hayatı hakkında çeşitli teoriler vardır. Bununla birlikte, çoğu çalışma Korkut Ata'nın 10. yüzyılın başlarında Siriderya kenarında bir Oğuz-Kıpçak aşiret topluluğunnun arasında doğduğunu göstermektedir. Raşidüddin’in, tarihi kroniği "Camiü’t-tevarih" kitabında Korkut Ata'nın Kayu kabilesinden geldiği söylenirken, Ebu’lgazi’nin vergilerine göre Bayat soyundan olduğu, Oğuzların lideri ve 95 yaşında öldüğü belirtilmektedir. A. Divayev ve diğerleri, Siriderya’'nın yakınında Korkut Ata’ya ait olan bir mezarın bulunduğunu bildirirler. Bu Bilim İnsanları tarafından da dikkat çekici bir olay şeklinde karşılanır. A.Konıratbayev'in araştırmaları Korkut Ata'nın 11. yüzyılın başında öldüğünü, A.Margulan'ın eserleri ise 7-8. Yüzyıllarda yaşadığını belirtir. Kazak felsefesi tarihinde KorkutAta, ülkenin birliğini güçlendiren bir bilge, Türk dünya görüşünün temelini oluşturan büyük bir düşünür, dünya entelektüel kültüründe özel bir yeri olan filozof-hümanist olarak görülmektedir. Korkut Ata ile ilgili efsaneler üç farklı sanatı ortaya koyuyor. İlk olarak Oğuz-Kıpçak milletinden gelen ünlü bir şaman, Abyz (Ozan) olarak, İkincisi - bir kuyşi, ilk kopuz aletini ortaya koyan bir amatör şeklindedir. Üncüden, Oğuz-Kıpçak halklarının yaşamını yansıtan edebi ve tarihi mirası olan ünlü destancı. Türk halklarının folklorunda Korkut Ata ile ilgili efsanelerden biri doğuşuyla bağlantılıdır. Korkut, büyük bir halk kahramanı, kuyşi ve şiir sanatının atasıdır. Korkut ile ilişkili efsaneler, Türk kökenli halklar arasında farklı şekillerde anlatılmaktadır. Akademisyen A. Margulan: “Onunla ilgili eski efsaneler Orta Asya'daki pek çok Türkçe konulmakta olan ülkelerde bulunur. Bununla birlikte, Kazak halkı eski Oğuz-Kıpçak kabilelerinin tarihi yerleşimlerini miras aldı ve onların neslinden oldukları için Korkut ile ilgili tarihi destanlar, efsaneler ve şarkıların ağırlıklı olarak Kazaklarla Türkmenler arasında daha yaygındır” der. Korkut ile ilgili veriler XII-XIII yüzyıllarda bilinir hale geldi. Ünlü tarihçi Reşidüddin, Korkut ile Oğuzname'nin Bozkırlarda söylendiğini belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dede Korkut;Dede Korkut kitabı; şiir; efsane, şaman;

ABSTRACT Korkut Ata is a great thinker, zhyrau, a common kobyz player for all Turkish peoples. KorkutAta is known as a historical figure that left its mark on life, literary and musical heritage. There are several theories about KorkutAta's life. However, most studies show that Korkut Ata was born in an Oguz-Kipchak tribal community throughout Syrdarya in the early 10th century. While Rashid al-Din said that KorkutAta came from the Kaiy tribe in his historical chronicle "Jamig At-Tauarikh", he said that the surname of "Turkish chronicle" of Abelgazy was Bayat, that he was the leader of the Oghuzes and died at the age of 95. A. Divayev and others have said that there is a cemetery of KorkutAta near Syr Darya. Scientists draw attention in their work. A. Konyratbayev's researches that KorkutAta died at the beginning of the 11th century, while A. Margulan's works are 7-8. He says he lives in centuries. In the history of Kazakh philosophy, KorkutAta, a genius who strengthens the unity of the country, is considered as a great thinker who laid the foundation of the Turkish worldview, a philosopher-humanist who has a special place in the world intellectual culture. Legends about KorkutAta reveal three different arts. First, a famous shaman from the Oguz-Kipchak nation, [[| Abyz (male) | abyz]]. The second - a kuishi, an amateur who created the first kobyz sary. The third is the famous zhyrau, whose literary and historical heritage reflects the life of Oğuz-Kıpçak. One of the legends about KorkutAta in the folklore of Turkish peoples is related to its birth. Korkyt is the ancestor of great Turkish fortune telling, shamanism, kuishi and poetry. Legends associated with fearfulism are described in different ways among peoples of Turkish origin. Academician A. Margulan: “The old word about him is found in many Turkish speaking countries in Central Asia. However, the Kazakh people inherited the historical settlements of the ancient Oghuz-Kipchak tribes, and historical songs, legends and songs about Korkutil are more common among Kazakhs and Turkmens because they are their descendants. Data related to fear became known in the XII-XIII centuries. Famous historian Rashid al-Din wrote that Korkut and Oguz-nama were sung in the desert.