Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük’ü İle Türkmenistan Ilımlar Akademiyasının Türkmen Dilinin Sözlüğü’ndeki Ortak Kelimelerin Ses Değişimlerinin İncelenmesi

Abstract

ÖZ ABDYRESHIDOV, Kakajan, Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük’ü İle Türkmenistan Ilımlar Akademiyasının Türkmen Dilinin Sözlüğü’ndeki Ortak Kelimelerin Ses Değişimlerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Karabük, Mart-2021. İnsanoğlu yaşamı boyunca diğer canlılarla etkileşim ve iletişim içinde hayat sürdürmüştür. Bunun için de insanoğlunun tarih boyunca en etkili iletişim araçlarından biri olan dili kullanmışlardır. Canlı bir varlık olan dil, zaman ilerledikçe doğal olarak gelişim ve değişimlere uğramıştır. Bu gelişim ve değişimler günümüzde dahi yaşanmakta sürekli ilerleme halindedir. İnsanoğlunun tarihi boyunca yaşadığı birtakım hızlı değişim ve gelişmeler doğal olarak dili de etkilemiştir. Dildeki bu değişmeler çoğu zaman o dilin yaşam kaynağı söz varlığında görülmüştür. Bir dilin söz varlığındaki bu gelişim ve değişimleri bütün ayrıntılarıyla görebilmenin bir yolu da sözlük incelemeleriyle mümkündür. Sözlükler, bir milletin sahip olduğu kültürel değerlerini, ait oldukları dilin yapısı ve işleyişi hakkında bilgi vermesi, diğer dil ve toplumlar ile kurulan ilişkileri göstermesi, bir toplumun eğitim ve bilgi düzeyi hakkında bilgi vermesi, ait oldukları dilin değerli eserleri arasında yer alması, en önemlisi de dillerin söz varlığını içine alması bakımından ilk başvurulan kaynaklar arasındadır. Bu çalışmada ilk olarak, Türk-Türkmen sözlük ve sözlükçülük tarihçesi, Türkmenler ve Türkmen Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin ses bilgisi gibi konular hakkında bilgiler verilmiş, daha sonra ise Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük (2011) İle Türkmenistan Ilımlar Akademiyasının Türkmen Dilinin Sözlüğü (2010) içerisinde bulunan ortak kelimeler tespit edilmiş, bu kelimelerin – Türkmen Türkçesi esas alınarak – ses değişimlerinin incelemesi yapılarak, tablo içerisinde gösterilmek suretiyle, kelimeler arasındaki ses-şekil benzerlikleri ve farklılıkları gösterilmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT ABDYRESHIDOV, Kakajan, İnvestigation of voice changes of common words in TDK Turkish Dictionary and TIA Turkmen Language Dictionary, Master Thesis, Karabuk, March-2021. Human beings have lived in interaction and communication with other living things throughout their life. For this, they used language, one of the most effective communication tools of human beings throughout history. Language, which is a living being, has naturally evolved and changed as time progressed. These developments and changes are happening even today and are in constant progress. Some rapid changes and developments experienced by human beings throughout its history naturally affected the language. These changes in the language are often seen in the life source vocabulary of that language. Another way to see these developments and changes in a language's vocabulary in all its details is possible with dictionary studies. Dictionaries provide information about the cultural values of a nation, the structure and functioning of the language they belong to, show the relations established with other languages and societies, provide information about the education and knowledge level of a society, are among the valuable works of the language they belong to, most importantly the inclusion of languages in vocabulary; In short, it is among the first resources to be referred to as the treasure of a language. The first part of this study, Turkish, Turkmen dictionary and lexicography history, Turkmen and Turkmen Turkish, Turkmen and Turkey given important information by examining issues such as phonetics of Turkish, then the Turkish Language Association Turkish Dictionary (2011) with Turkmenistan Academy of Sciences The common words found in the Dictionary of the Turkmen Language (2010) were determined, the sound changes of these words - based on Turkmen Turkish - were examined and the similarities and differences between the words were tried to be shown by showing them in a table.