Türk Dünyasında Entegrasyon Süreçleri ve Kurumsallaşma

Abstract

ÖZ Türk Dünyası kavramı, Adriyatik’ten Çin Seddi’ne, Güney Asya’dan Kuzey Buz Denizi’ne kadar olan bölgede yaşayan Türk dili konuşan toplulukları ifade etmektedir. Bu geniş alanda var olan bağımsız Türk cumhuriyetleri, özerk Türk cumhuriyetleri ve azınlık durumunda olan Türk toplulukları aynı tarihi paylaşmakta, aynı dili konuşmakta ve aynı kültürü yaşamaktadır. Bu çalışmada, geçmişten günümüze kadar dünyanın çok geniş alanlarına yayılmış olan Türklerin sahip olduğu birlik olma bilinciyle tarihin belirli dönemlerinde gerçekleştirdiği entegrasyon süreci ele alınmıştır. Buna göre, Türk Dünyasının entegrasyonu, tarihin ilk dönemlerinde kılıç zoruyla büyük imparatorlukların kurulması şeklinde olmuş, daha sonraları milli birlik ve bilinçlenme ile Türk halklarının birleşmesi amaçlanmış ve son olarak, modern ulus-devletlerin olduğu günümüzde, ülkelerin karşılıklı işbirliğine dayanmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Türk cumhuriyetleri, ortak değerler üzerinden yola çıkarak 1992 yılında başlattıkları “Zirveler Süreci” ile uluslararası alanda ilk ilişkilerini kurmuşlardır. Türk dili konuşan ülkeler arasında işbirliğinin yoğunlaşması ve entegrasyonun sağlanması açısından en büyük etkiyi ise kurumsal yapılar oluşturmuştur. Buradan yola çıkarak bu tezde, Türk dili konuşan toplulukları temele alan siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, eğitim, bilim ve diğer alanlardaki kurumsal yapılar incelenmiştir. Bu kurumların kuruluş süreçleri, amaçları, kurumsal özellikleri ve faaliyetleri ayrıntılı olarak işlenmiştir. Buna göre, Türk Dünyasının her alanda entegrasyonunu sağlayan bu kurumlar, Türk dili konuşan ülkelerin ortak dış politika yürütülerek diğer aktörlere karşı rekabet gücü kazanmalarını sağlamakta, kurumsal yapı içerisinde bulunan ülkelerin çıkar çatışmalarını engellemekte, ülkeler arasında ticareti serbestleştirerek refah seviyelerini yükseltmekte, uluslararası alanda norm ve hukuk kuralları oluşturmakta ve toplumsal bağları geliştirerek ortak kamuoyu oluşturmaktadır.

ABSTRACT The concept of the Turkic World refers to Turkic-speaking communities living in the region from the Adriatic to the Great Wall, from South Asia to the Arctic Ocean. Independent Turkic republics, autonomous Turkic republics, and minority Turkic communities that exist in this wide area share the same history, speak the same language, and live the same culture. In this study, the integration process realized in certain periods of history with the consciousness of being a unity of the Turks, who have spread to very wide areas of the world from past to present, is discussed. According to this, the integration of the Turkic World was in the form of the creation of great empires by the sword force in the early periods of history, later it was aimed to unite Turkic peoples with national unity and consciousness, and finally, it was based on the mutual cooperation of countries in today's modern nation-states. After the dissolution of the Soviet Union, the Turkic republics established their first international relations with the "Summits Process" they started in 1992 based on common values. Institutional structures have had the greatest impact in terms of intensifying cooperation and achieving integration among Turkic-speaking countries. Hence, in this thesis, institutional structures in political, economic, social, cultural, education, science, and other fields, which are based on Turkic-speaking communities, are examined, and establishment processes, objectives, institutional characteristics, and activities of these institutions are discussed in detail. Accordingly, these institutions, which ensure the integration of the Turkic World in every field, enable the Turkic-speaking countries to gain competitive power against other actors by implementing a common foreign policy, prevent the conflicts of interest of the countries within the institutional structure, increase welfare levels by liberalizing trade between countries, establish norms and legal rules in the international arena and create a common public opinion by improving social ties.