İnsanlara davranmakta islamî yöntem Hz. Peygamber şerif hadislerin tesirinde (Müdârâtü'n-nâs kitabını okuması)

Abstract

Özet Sosyal ilişkiler alanında ilk kitap, Müdârâtü'n-nâs, İbn Ebü’d-Dünya tarafından yazılmıştır. Aslında bu kitap İslamî mirasın bir hazinesi olarak sayılıyor ve bu, İbn Ebü’d-Dünya'nın toplumsallaşmaya ve insanlarla bağ kurmaya özen göserdiğini belirtmektedir. İbn Ebü’d-Dünya insanlarla nasıl davranılacağı ve onlarla bağ kurmakla ilgili Hz. Muhammed (s.a.v)'in siyeri bakımından ve şerif hadislerin aracılığıyla, Peygamberin arkadaşlarının insanlara davrandıkları_ Allah onlardan razı olsun_ onların söylediklerine ve taraftarların yaklaşımlarına göre ve onlardan sonra gelen kibar ve hoş davranışlı insanlara göre, önemli kurallar düzenlemiştir. Bütün bunlar islamî kuralların insanlara önem verdiğini belirtmektedir. İmam İbn Ebü’d-Dünya telifte maharetliydi. Hadis ve dil, edebiyat, tarih ve biyografi gibi farklı alanlarda eserleri olduğu için ünlü imiş. Teliften fazla insanlara güzel davraışları ve takvası ve nezaketli olması insanların ilgilerini çekti. O ömrünü bu yolda harcamış, neticede bu sanatta öncülerden biri olup eserleri bu sanatta ondan sonra gelen yazarların birçoğunun kaynağı olmuştur. Hoş davranış yadımseverliği ve ahlaksızlıktan uzak durmayı, içinde insanlarla birlikte yaşamayı, onlarla ilişkili olmayı ve işbirliğini gerektirir. Hoş davranışın en belirgin özellikleri; ortakyaşarlık, akrabalık, iyi işbirliği, bencil olmamak, insanlarla kibar konuşmak, iyi davranış, erdemli ahlak, bu dünyada bu dünyanın ve ahiretin iyiliğine ulaşmak için çabalamak, küfür ve kötü sözleri bir kenara bırakmak, barış, samimiyet ve sevgi yaratmak ve sürekli bunlara sadık kalmaktır. Peygamberimizin bir sürü şerif hadisleri arasında, insanın yalnız yaşayamayacağı, insanlara eşlik etme olmalı ve zulümlerine karşı sabırlı olması gerektiği belirtilmektedir. İnsanlara karşı hoş davranmak, aklın mükemmelliği ve kibar olmanın kanıtıdır. Ayrıca hoş davranış sadece toplumsallaşmya sınırlı olmadığı belirtilmiştir, fakat bu davranışlara rağmen kişinin samimiyet, sevgi ve işbirliğiyle iyi davranması, onlara zarar vermekten ve kötü sözlerle onlara zarar vermekten kaçınması önemlidir. Kadının kocasına karşı sabırlı olması, hakkını ödemesi ve ona eziyet etmemesi gerekiyor. Kadının kocasının haklarına saygı duyması ve o hakları ödemeli; çünkü o onun cenneti ve ateşidir.

Abstract The first book written on social relations was Mudarat al-Nas (Moderation to People), authored by Ibn Abi al-Dunya, and is considered a treasure of our Islamic heritage. This book manifests Ibn Abi al-Dunya’s profound familiarity with socializing with people and interacting with them, lays essential principles for how to practice moderation to people (behave moderately with people) and interact with them in accordance to the Prophetic approach conveyed through his Hadith and within As-Sahaba’s - may Allah be pleased with them- treatment of people through their words, and details the Tabi’un’s approach and those who succeeded them in perceiving moderateness through their words and conduct, all of which indicates Islamic sharia’s emphasis on moderation to people. Imam Ibn Abi al-Dunya was a prolific compiler famous for his abundance of works and Mussanfs (compilations) in various genres; including Hadith, linguistics, literature, history, and biography. Furthermore, he authored a large number of works on the art of dealing with people, Zuhd (Islamic asceticism), and Raqa’iq (texts intended to “soften the hearts”); to which he gave the most of his attention and put his life into so that he became one of the exemplars of this genre and his works became a reference for many of who have composed and compiled in this genre after him. Moderateness is the character of being virtuous and avoiding vices in co-existence, treating people, and interacting with them. Some of the most prominent features of the trait of moderateness are co-existence, solidarity, cooperating for good, rejection of selfishness, good rapport with people, kind and respectful treatment of people, good manners, diligence in this world for the good of this world and the Hereafter, avoiding obscenity, atrocity, and hard-heartedness, harmonious coexisting, non-aggression and amity, and reinforcing and always rejuvenating affinity and affection. Through a number of Prophetic Hadiths, the present thesis demonstrates that Man cannot live on his own, but rather should socialize and engage with people, be patient and endure their harm, and show moderation to them; for it is a sign of a sagacious mind, uprightness, and virtue. Moreover, this thesis shows that moderateness is not limited to socializing and engaging with people. Still, it is necessary to show moderation to them through affinity, affection, cooperating for good, avoiding their evil, and refraining from harming them with obscenity. It also conveys that a man should behave moderately with his wife, fulfill her rights, and refrain from harming her. Likewise, a woman should observe and fulfill her husband’s rights, for he is her paradise and hell.