FİDAN KARAKTERİSTİKLERİ KULLANARAK, YABANİ KİRAZ (Prunus avium L.) POPÜLASYONLARINDA GENETİK VARYASYONUN BELİRLENMESİ

Abstract

ÖZET

Yabani kiraz, hem karışım ağacı olarak ekosistemi iyileştirmekte hem de meyveleri nedeni ile ormanlarda biyolojik çeşitliliği zenginleştirmektedir. Diğer yandan meyvesi besin olarak kullanılabilmektedir. Türkiye’de yabani kirazın bir ıslah ve gen koruma programı bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Safranbolu’da bulunan deneme alanında12 popülasyondan 3. arazi yaşına ulaşan fidanlarda, fidan boyu, kök boğazı çapı, en kalın dal çapı ve köke en yakın dal açısı özellikleri ölçülmüş ve değerlendirilmiştir. Fidan boyu, kök boğazı çapı özelliklerinde popülasyonlar arası ve içi yüksek farklılıklar (varyasyon) bulunmuştur. En kalın dal çapı özelliğinde ise popülasyon içi farklılıkların yüksek olduğu gözlenmiştir. Dal açısı özelliğinde popülasyonlar içi ve arası farklılık görülmemiştir. Fidan boyu ve kök boğazı çapında en iyi gelişmeyi Alaplı, en düşük gelişmeyi ise Bölüklü popülasyonu yapmıştır. Bu özelliklerde fidanların gelişimi, yükselti ile ters korelasyon göstermiş, enlem ve boylam ile bir ilişki göstermemiştir. Yine fidan gelişiminin, yağış ve nispi nem ile olumlu yönde (pozitif) korelasyon gözlenirken, sıcaklık ve en yüksek sıcaklık ile fidan gelişimi arasında anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Popülasyonlar arası benzerlik ağacı oluşturulmuştur. Buna göre öncelikle Alaplı ve tüm diğer popülasyonlar olarak iki ana grup oluşmuştur. Tüm diğer popülasyonlar ise Bölüklü ve diğer popülasyonlar (Azdavay, Gölcük, Gümeli ve Dranos) olarak iki alt grup oluşturmuşlardır. Gümeli ve Dranos ise birbirine en yakın popülasyonlar olmuştur. Türkiye’de bu kapsamda ilk kez yapılan bu çalışma ile doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi çerçevesinde, ıslah çalışmaları için olumlu sonuçlar ortaya çıkmıştır. Ayrıca, yeni kurulacak ormanlarda, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi ve ıslah çalışmalarının güvenceye alınması için 6 popülasyonun gen koruma ormanı olması önerilmiştir.

ABSTRACT

Wild cherry both improves the ecosystem as a mixture tree and enriches the biodiversity in forests due to its fruits. On the other hand, its fruit can be used as food for human. There is no breeding and gene conservation program for wild cherry in Turkey. In this study, seedlings of height, root collar diameter, thickest branch diameter and branch angle closest to the root in an experimental area established in Safranbolu were measured and evaluated in seedlings reaching the age of 3 from 12 population. High differences (variation) were found between and within populations in terms of seedling height and root collar diameter. In the thickest branch diameter, it was observed that the differences within the population were high. There was no difference between and within populations in branch angle. Alaplı population made the best development in seedling height and root collar diameter, and the Bölüklü population made the lowest development. The development of seedlings in these characteristics showed an inverse correlation with altitude and did not show a relationship with latitude and longitude. Again, while a positive correlation was observed between seedling growth and precipitation and relative humidity, there was no significant relationship between temperature and maximum temperature and seedling growth. By using all traits, the similarity of populations has been estimated in a cluster. Firstly, two main groups were formed as Alaplı and all other populations. All other populations formed two subgroups, Bölüklü and other populations (Azdavay, Gölcük, Gümeli and Dranos). Gümeli and Dranos were the closest populations to each other. With this study, which was carried out for the first time in this context in Turkey, positive results have emerged for tree breeding within the framework of sustainable management of natural resources. In addition, it has been suggested that 6 populations should be gene conservation forest in order to maintain biodiversity in the newly established forests and to secure tree breeding activities.