Tetkîk-i Mesâhif ve Müellefât-ı Şeriyye Meclisi’nde Kelâm ve İslâm Mezhepleri Eserleri

Abstract

ÖZ

19. yüzyılın ikinci yarısında matbaanın etkin kullanılması ile birlikte Osmanlı Devleti’nde birçok eser telif edilmiş, çok sayıda gazete ve mecmua çıkarılmıştır. Bunun yanında Batı’da Arap harfleriyle basılmış çok sayıda eser de Osmanlı ülkesine getirilmiştir. Dönemin siyasî hareketliliği yanında Osmanlı tebaasındaki farklı ulusların talep ve isyanları, yönetim açısından çeşitli sıkıntılar doğurmuştur. Bu sıkıntılar neticesinde devlet, matbuatı düzenlemeye yönelik birtakım denetimler uygulamıştır. 1889 yılında kurulan Tetkîk-i Mesâhif-i Şerife ve Müellefât-ı Şeriyye Meclisi de bu kurumlardan birisidir. Dinî eserler ile Arapça ve Farsça yazılmış eserler tetkik edilerek Müslümanlar için zararlı görülenlerin tab ve neşri engellenmiştir. Basımına müsaade edilmeyenlerle ilgili gerekçeli kararlar hazırlanmıştır. Bu çalışmada Tetkîk-î Mesâhif-i Şerife ve Müellefât-ı Şeriyye Meclisi defterleri incelenerek akâid, kelâm ve islâm mezhepleri konularında tespit edilen eserler hakkında literatür taraması yapılmıştır. Bu kurumda incelenen eserler ruhsat durumuna göre listeler halinde tasnif edilmiştir. Eserlerin, çoğunlukla özgün türde yazılmış müstakil çalışmalar olduğu görülmekle birlikte, şerh, haşiye ve tercüme türünden eserler de incelenmiştir.

ABSTRACT

With the effective use of the printing press in the second half of the 19th century, many works were copyrighted and many newspapers and magazines were published in the Ottoman Empire. In addition, a large number of works printed in Arabic letters in the West were brought to the Ottoman country. In addition to the political activity of the period, the demands and rebellions of different nations in the Ottoman subjects caused various problems in terms of administration. As a result of these problems, the state implemented some controls to regulate the printing press. Tetkîk-i Mesâhif-i Şerife and Müellefât-ı Şeriyye Council, which was established in 1889, is one of these institutions. Religious works and works written in Arabic and Persian were examined and the tab and publication of those deemed harmful to Muslims were prevented. Reasoned decisions have been prepared regarding those that are not allowed to be published. In this study, the notebooks of Tetkîk-i Mesâhif-i Şerife and Müellefât-ı Şeriyye Council were examined and a literature review was made about the works identified on the subjects of creed, kalam and Islamic sects. The works examined in this institution have been classified according to the license status. Although it is seen that the works are mostly stand-alone works written in the original genre, works such as annotations, annotations and translations have also been examined.