Efteni Gölü ve Çevresinin Vejetasyon Coğrafyası ve Sürdürülebilirliği

Abstract

ÖZ Batı Karadeniz Bölümü, ülkemizdeki orman varlığı bakımından önemli bir yere sahiptir. Nem oranın yüksek ve yağış değerlerinin fazlalığı ormanların gür ve zengin olmasını sağlamıştır. Orman ekosistemi içerisinde sayısız tür barındıran büyük bir doğal kaynaktır. Ayrıca sulak alanlar da Batı Karadeniz de biyoçeşitlilik açısından benzer zenginlikler sunmaktadır. Topografya şartlarının kısa mesafede hızlı değişimi, izole alanlar oluşturması, litolojik ve tektonik yapının tekdüze olmaması ve jeomorfolojik değişkenlikler Batı Karadeniz bölümünde biyocoğrafya açısından farklı ve zengin özelliklere sahip ortamlar meydana getirmiştir. Araştırmanın alan kapsamını Batı Karadeniz bölümü içerisinde yer alan Efteni Gölü ve Çevresi oluşturmaktadır. Araştırmanın konu kapsamını sulak bir alan olan gölün çevresindeki karasal ortam ile kıyısında yer alan sulak alan vejetasyonları meydana getirmektedir. Araştırmanın amacı ise Efteni Gölü ve Çevresinde dağılış gösteren karasal ve sulak alan vejetasyonlarının özellikleri ve sürdürülebilir bir biçimde korunabilmesini araştırmaktır. Araştırmanın bütüncül bir yaklaşımla bugüne kadar ele alınmamış olması bu çalışmayı önemli kılmaktadır. Araştırmada yöntem olarak birincil ve ikincil veri kaynaklarından yararlanılmıştır. Bitki türlerinin teşhisi, arazi gözlemleri, uzman kişilerin görüleri birincil veri kaynağını oluşturmaktadır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama, Harita Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü gibi resmî kurumların oluşturduğu veri setleri ikincil veri kaynaklarını meydana getirmektedir. İkincil veri kaynaklarını değerlendirilerek tablolar, grafikler ve haritalar oluşturulmuştur. Tematik haritaların oluşturulması, bitki kesitlerinin yapımı için kartografik unsurlar ArcGIS 10.4.1 paket programı ile hazırlanmıştır. Normalize Edilmiş Su İndeksi (NDWI) yöntemi ile sulak sahanın yıl içerisindeki değişimini belirlemek için, (Landsat 7 ETM) ve 2021 (Landsat 8 OLI) uydu görüntüleri ArcGIS programından analiz edilmiştir. Araştırmada pek çok yöntemden grift bir biçimde yararlanılması araştırmanın “karma model” olarak tasarlanması sonucunu doğurmuştur. Sulak alanlar, ormanlar ve okyanuslardan sonra en büyük karbon tutumunu yerine getirmektedir. Biyolojik üretkenliğe sahip birçok canlı türünü barındırır ve çevresindeki su rejimini dengelemesiyle birlikte en önemli ekosistemler arasında yer almaktadır. Sulak alanların sunduğu önemli değerleri korumak için sürdürülebilir yöntemlerin uygulanması gerekmektedir. Geçmişten günümüze kadar sulak alanlar tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Sulak alanlar kirlilik, kurutma, akarsulara atılan kimyasal maddeler, taşkın gibi olumsuz durumlara maruz kalmaktadır. Efteni Gölü de bu olumsuz faktörleri yaşayan sulak alanlar arasında yer almaktadır. Gölde belirli yıllar arasında kurutma çalışmaları yapılmıştır. Yapılan incemeler sonucunda gölün çevresinin ve göl seviyesinin yeteri kadar korunamadığı sonucuna varılmıştır. NDWI yöntemiyle yapılan analiz sonuçlarına göre 2000 ve 2021 yılları arasında su seviyesinin değişiminde belirgin farklar gözlemlenmiştir. Gölde artan ötrofikasyon olayları sonucunda gölde bulanıklaşma ve sığlaşma yaşandığı tespit edilmiştir. Efteni Gölü çevresinde yapılan tarımsal faaliyetlerde ötrofikasyona sebep olacak durumları asgari seviyeye indirmek için göl çevresindeki tarımsal üretim alanlarında organik tarım uygulamaların yaygınlaştırılmasını faydalı olacağı düşünülmektedir. Efteni Gölü çevresinde sulak alanının yeteri kadar korunmadığı tespit edilmiştir. Doğa-insan ilişkileri ve yaşanmakta olan problem analizi incelendiğinde, problemin insan tutum ve davranışlarından kaynaklandığı belirlenmiştir. Göle yapılan setlerin yetersizliği nedeniyle yağışın arttığı dönemlerde ise taşkınlar yaşanmaktadır. Bu yüzden sahada pek çok tür tehlike altına girmektedir. Ekolojik risk hassasiyeti taşıyan bu bölgelerimiz için disiplinler arası uzman kişiler tarafından planlamalar yapılmalıdır.

ABSTRACT The West Blacksea Region, has an important place in terms of forest assests in our country. The high humidity of the region and the abundance of precipitation have made the forests lush and rich. İt is a great natural resource containing numerous species within the forest ecosystem. In addition, wetlands offer similar richness in terms of biodiversity in the Western Blacksea Region. The rapid change of topography conditions in short distances, the creation of isolated areas, the non-uniformity of the lithological and tectonic structure, and the geomorphological variability have created environments with different and rich biogeographic features in the Western Blacksea region. The scope of the research consists of the terrestrial environment around the lake, which is a wetland, and the wetland vegetations on its shore. The aim of the research is to investigate the characteristics and sustainable conservation of terrestrial and wetland vegetations distributed in and around Efteni Lake.The fact that the research has not been handled with a holistic approach so far makes this study important. Primary and secondary data sources were used as a method in the research. Identification of plant species, field observations, opinions of experts constitute the primary data source. Data sets created by official institutions such as the General Directorate of Meteorology, Mineral Research and Exploration, General Directorate of Maps, General Directorate of Forestry, General Directorate of Nature Conservation and National Parks constitute secondary data sources. Tables, graphs and maps were created by evaluating secondary data sources. Cartographic elements for the creation of thematic maps and plant sections were prepared with the ArcGIS 10.4.1 package program. (Landsat 7 ETM) and 2021 (Landsat 8 OLI) satellite images were analyzed from the ArcGIS program to determine the change in the wetland during the year with the Normalized Water Index (NDWI) method. The intricate use of many methods in the research resulted in the research being designed as a "mixed model". Wetlands fulfill the largest carbon sequestration after forest and oceans. It host many biologically productive living species and is among the most important ecosystems by balancing the surrounding water regime. Sustainable methods must be applied to preserve the important values offered by wetlands. Wetlands are in danger of extinction from past to present. Wetlands are exposed to adverse conditions such as pollution, drying, chemicals thrown into streams and flooding. Efteni lake is among the wetlands that experience these negative factors. Drying Works were carried out in the lake between certain years. As a result of the investigation, it was concluded that the lake’s surroundings and lake level were not adequately protected. According to the result of the analysis made in the NDWI method, it is seen that there are very serious differences in the change of water level between 2000-2021. As result of ıncreasing eutrophication events in the lake, it has been determined that the lake has become cloudy and shallow. It is thought that is would be beneficial to expand organic farming practices in agricultural production around the lake in order to minimize the situations that will cause eutrophication in africultural activites around Efteni Lake. It has been determined that the wetlands area is not sufficiently protected from pollution around Efteni Lake. When natüre-human relation and the current problem analysis are examined, it is seen that the problem is human attitudes and behaviors. In order to prevent enviromental pollution occuring in protected areas, it must be prevented at an absolute level. Due to inadequacy of the embankments built into lake, it causes floods during periods of increased precipitation. Therefore many species are endangered in the field. For these regions that are sensitive to ecological risk, plans should be made bu interdisciplinary experts.