Devrek Çayı Havzasının Vejetasyonu ve Hidrografyası

Abstract

ÖZ Ana materyal, topografya, toprak, iklim ve biyotik faktörler bir bütün olarak ortamın ekolojisini meydana getirmektedir. Coğrafi ortamı oluşturan her bir parçanın özelliği sonuç üzerinde etkiye sahiptir. Bütünün parçalarında meydana gelen her bir bozulma veya iyileşme ortamın desenini değiştirmektedir. Yer üzerinde antropojen baskının giderek artması ile doğal ortam üzerindeki değişimler daha çok bozulma yönünde gerçekleşmektedir. Bu durum arazi degradasyonuna, su kıtlığına, vejetasyonda nitel ve nicel kayıplara, biyolojik çeşitliliğin azalmasına ve insan eliyle güçlendirilmiş doğal afetlere yol açmaktadır. Bu nedenle coğrafi ortamın bütün olarak muhafazası ve bozulan sistemin iyileştirilmesi gerekli görülmektedir. Bu düşünceden hareketle orman varlığı açısından zengin olan aynı zamanda hidrografya açısından riskler barındıran, coğrafi anlamda sınırları belirgin olan Devrek Çayı Havzası’nın vejetasyon ve hidrografya üzerindeki etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın kapsamı, “Devrek Çayı Havzasının Vejetasyonu ve Hidrografyası” olarak belirlenmiştir. Araştırmada birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır. Arazi gözlemleri, bitki tür teşhisi ve uzman kişiler ile yapılan görüşmeler birincil veri kaynaklarını oluşturmaktadır. Çalışmanın kaynakça kısmında belirtilen eski çalışmalar ile Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, Orman Genel Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Harita Genel Müdürlüğü gibi resmî kurumların oluşturduğu veri altlıkları ikincil verileri oluşturmaktadır. Araştırma alanının iklim tiplerinin belirlenmesinde Erinç ve Thornthwaite yöntemleri; hidrografya özelliklerinin belirlenmesinde morfometrik ve hidrometrik analizler; kartografik ürünlerin hazırlanmasında Coğrafi Bilgi Sistemleri programı olan ArcGIS 10.4.1 paket programı kullanılmıştır. Böylece araştırma, birçok yöntemin bir arada kullanıldığı karma araştırma modeli olarak desenlenmiştir. Araştırma alanı yarınemli, yarıkurak iklim şarlarının hüküm sürdüğü, ortam özelliklerinin topografya koşullarına göre değişkenlik gösterdiği, havza içinde Karadeniz ve Akdeniz Biyomu ile Karadeniz-İç Anadolu Ekotonu olarak nitelendirilebilen ekolojik kuşakların geliştiği bir sahadır. Buna bağlı olarak araştırma sahasında bitki çeşitliliğinin geliştiği görülmektedir. Hidromorfik ve morfometrik analizler sonucunda Devrek Çayı Havzası’nın 406,6 km çevre uzunluğuna sahip 3246,5 km² alan kapladığı belirlenmiştir. Bu havzada toplam uzunluğu 5212,18 km olan akarsu ağı gelişmiştir. Havzada dentritik, supparalel, radyal, sentripedal ve kancalı drenaj ağları tespit edilmiştir. Ana kol olan 7. dizine doğrudan bağlanan 3. dizin ve üzerindeki dizinlerin alt havza olarak kabul edilmesiyle 30 alt havza belirlenmiştir. Bu alt havzalardan en büyük alana sahip olanı ise Bolu Çayı Havzası’dır. Bolu ve Mengen Çayı Havzaları temelde KAF sistemine bağlı olarak şekillendiği görülmüştür.

ABSTRACT The main material, topography, soil, climate and biotic factors constitute the ecology of the environment as a whole. The characteristics of each part of the geographical environment have an impact on the result and every deterioration or improvement in the parts of the whole changes the pattern of the environment. With the increasing anthropogenic pressure on the ground, the changes on the natural environments are more in the direction of deterioration. This situation leads to land degradation, water scarcity, qualitative and quantitative losses in vegetation, reduction of biological diversity and man-made natural disasters. For this reason, it is necessary to preserve the geographical environment as a whole and to improve the deteriorated system. Thus, it is aimed to investigate the vegetation ecology and hydrography characteristics of the Devrek Stream Basin, which is rich in forest assets and also has risks in terms of hydrography and has clear geographical boundaries. The scope of the research was determined as "The Effect of Natural Environment (Physical Geography) Characteristics of the Devrek Stream Basin on Vegetation and Hydrography". Primary and secondary data were used in the research. Field observations, plant species identification and interviews with experts constitute the primary data sources. The data bases created by official institutions such as the General Directorate of Meteorology, the General Directorate of State Hydraulic Works, the General Directorate of Forestry, the Mineral Research and Exploration, the General Directorate of Agricultural Research and Policies, the General Directorate of Maps, and the previous studies mentioned in the bibliography section of the study constitute the secondary data. Erinç and Thornthwaite methods in determining the climate types of the research area; morphometric and hydrometric analyzes in determining hydrographic properties; ArcGISS 10.4.1 package program, which is a Geographical Information Systems program, was used in the preparation of cartographic products. Thus, the research was designed as a mixed research model in which many methods were used together. The research area is an area where semi-humid, semi-arid climatic conditions prevail, environmental characteristics vary according to topography conditions, and ecological belts that can be described as the Black Sea and Mediterranean Biome and the Black Sea-Central Anatolia Ecotone grown in the basin. Accordingly, it is seen that the plant diversity in the research area has increased. As a result of hydromorphic and morphometric analyzes, it was determined that Devrek Stream Basin covers an area of 3246,5 km² with a perimeter of 406,6 km. A river network with a total length of 5212,18 km has evolved in this basin. Dendritic, subparallel, radial, centripedal and hooked drainage networks were detected in the basin. 30 sub-basins were determined by accepting the 3rd directory directly connected to the 7th directory, which is the main branch, and the indexes above it as sub-basins. The one with the largest area among these sub-basins is the Bolu Stream Basin. It has been observed that the Bolu and Mengen Stream Basins are basically shaped depending on the NAF system.