Kâsânî’nin Bedâiu’s-sanâi’ İsimli Eserinde İkrah Düşüncesi

Abstract

ÖZ İkrah, bir kimseyi tehdit etmek suretiyle rızası olmaksızın bir işi yapmaya, bir sözü söylemeye ya da bir şeyi yapmamaya haksız yere zorlamak anlamına gelmektedir. Bununla birlikte ikrahın kişilerin rızasını ortadan kaldıran, kasıt ve hür iradelerini etkileyen söz ve fiillerin sonuçlarına tesir eden bir muhtevaya sahip olduğuda aşikârdır. Bu çalışmada ilk önce Kâsânî’nin hayatı ve mühim eseri Bedâ’i‘u’s-sanâ’î‘ hakkında bilgiler verilmiş; ikinci bölümde ehliyet ve kısımları, ikrahın tanımı, unsurları, gerçekleşme şartları ve çeşitleri müstakil bir bölümde ele alınmıştır. Son bölümde ise ikrah neticesinde meydana gelen tasarrufların dünyevî ve uhrevî sonuçları irdelenmiştir. Kâsânî’nin ikrah düşüncesini ortaya koyabilmek amacıyla öncelikle hocası Alâüddin es- Semerkandî’nin (v. 537/1144) Tuhfetü’l-fukahâ’ adlı eseri incelenmiştir. Daha sonra el-Mebsût’un müellifi Serahsî ve Reddü’l- Muhtâr’ın müellifi İbn Abidin başta olmak üzere farklı müelliflerin bakış açıları, Kâsânî’nin ikrah hakkındaki bakış açısı da dikkate alınarak eserler arasında karşılaştırmalar yapılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda Kâsânî’nin ele aldığı meselelerde, birkaç istisna dışında Klasik Dönem Hanefî mezhebini müdafaa çabası içinde olduğu gözlemlenmiştir. Çalışmanın ilgili yerlerinde söz konusu bu benzerliklere ve farklılıklara ayrıca değinilmiştir. Bununla birlikte Kâsânî’nin kendisinden önceki âlimlerden etkilendiğini ifade etmekle birlikte yine kendisinden sonraki müellifleri etkilediğinide söylemek mümkündür. Tezin sonuç kısmında Kâsânî’nin ikrah düşüncesi sistematik bir şekilde özetlenerek çalışma sonuçladırılmıştır.

ABSTRACT Iqrah means unjustly forcing someone to do something, say a word or not do something without their consent by threatening them. Moreover, it is obvious that the iqrah has content that eliminates the consent of the people, affects their intention and free will, and affects the consequences of their words and actions. In this study, firstly, information is given about the life of Kasani and his important work Badai al Sanai; in the second part, the qualification and its parts, the definition of iqrah, its elements, realization conditions and types are discussed in a separate section. In the last part, the worldly and otherworldly consequences of the utilization that occurred as a result of iqrah are examined. In order to reveal Kasani's idea of iqrah, first of all, Tuhfat al fuqaha by his teacher Alaüddin es-Semerkandi examined. Later on taking into account Kasani's perspective on the iqrah comparisons are made between the perspectives of different authors, especially Serahsi, the author of al Mebsut, and Ibn Abidin, the author of Rad al Muhtar. Conclusion of the evaluations, it was observed that Kasani was in an effort to defend the Classical Period Hanafi sect, with a few exceptions, in the issues he dealt with. These similarities and differences are also mentioned in the relevant parts of the study. In addition, it is possible to state that Kasani was influenced by the scholars before him, but also to state that he influenced the authors after him. In the conclusion part of the thesis, the study was concluded by systematically summarizing Kasani’s idea of iqrah.