Bezlü’n-Nazar Adlı Eseri Çerçevesinde Alâüddin el-Üsmendî’nin Hanefî Mezhebindeki Yeri

Abstract

Özet Elinizdeki bu tez, H. 552 yılında vefat eden usûlcü ve münâzaracı âlim Muhammed b. Abdilhamid el-Usmendî’ye ait “Bezlü’n-nazar fi’l-usûl” adlı önemli eserin ve müellifinin, Mısırlı Zeki Abdilberr ve Ahmed Ferid el-Mezidî gibi alimlerin tahkikleri haricinde, hak ettiği ilmî değerin verilmeden akademik camiada meçhul bırakılması, araştırmacıyı bu bağlamda müellifin hayat hikayesi, eserindeki usûl ile ilgili meselelerin ele alınışı, eserin ilmî değeri gibi konuları ihtilafa girmeden kısaca araştırmaya itmiştir. Usmendî kendi eserini münazara, cedel, kelam ilmi çerçevesinde kaleme almıştır. Bu da kendisinin fıkıh, fıkıh usulü, Arap dili grameri, kelam ve cedel ilimlerinde mahir olduğunu ve aklî-naklî delilleri yerinde ve ustaca kullandığını göstermektedir. Bununla beraber muhalif görüşü savunanların delillerini de zikrederek, aslında münakaşa ettikten sonra onlara verdiği cevaplar da, esasında onun alana hakim olduğunu ortaya koymaktadır. Bezlü’n-nazar fi’l-usûl eseri üzerinde duracak olursak, eserde birçok usûl konuları kısa bir şekilde ele alınmış, müellif tarafından bu konular ana iki kısımda kategorize edilmiştir. Birinci kısım da kendi içinde bölüm ve baplara ayrılarak, temelde usûl kitaplarındaki hakikat-mecaz, emir-nehiy, umum-husus, mutlak-mukayyed, mücmel-mübeyyen, haber, icma, nesih, istihsan, istishab, sahabe kavli, şer‘u man kablena, Kur’ân, sünnet, icma, kıyas gibi konuları kabul edenler ve etmeyenlerin delilleri ile beraber ele alınmıştır. İkinci kısımda ise usûl ilgili spesifik konular incelenmiş, kitabın ağırlıklı bölümünü oluşturan bu kısımda ise konularla ilgili görüşler delilleri ile beraber tartışılmış, müellif tarafından münazara ve cedel ilmi çerçevesinde detaylıca ele alınmış, bütün bu konular araştırmacı tarafından detaylıca incelenerek önemli sonuç ve bulgulara ulaşılmıştır.

Abstract This thesis written on the Muhammad b. Abdulhamed al-Usmandi who died in 552 in Hidjra and his book “Bazlu al-Nazar fi al-Usûl”. Al-Usmandi had to authority in the science of munazara and jadal. There isn’t any working on this book expect Muhammad Zaki Abdulbarr and Ahmad Farid az-Mazidi form Egypt. Therefore this situation forced the research to write on the life of author, and his book’s contents, and his ideas on the subject in usul, and his book’s scientific value in the brefly anywise. Al-Usmandi writed his book as a analyzer from the perspective of munazara, jadal and kalam. His this method shoved to us his authority in the Islamic Law, and Islamic Law Methodology, and Arabic Language Grammar, and Kalam and Munazara. He was master of the using of evidences in the aqli and nakli sciences. Also we can analyze his authority in the dispute of the opposition supporter’s evidences. Bazlu al-Nazar fi al-Usul includes more subjects related with Islamic Law Methodology in the shortly anywise and categorized in the two basic parts by author. Also the first part categorized in itself to the kitabs and babs. In this part discussed the subjects that talked in the Islamic Law Methodology books like; haqiqat-majaz, amr-nahy, umum-husus, mutlaq-muqayyad, mujmal-mubayyan, nash, Quran, sunnah, ijma, kıyas, istihsan, istishab, kawlu as-sahaba, sharu man kablena. And in the second part discussed more spesific subjects, and these subjects discussed by author from the perspecrive munazara and jadal science in detal. All these subjects research by searcher and acquired so meaningful findins and results.