Karar Verme Teorileri Kapsamında Kriz Diplomasisi: Kosova Krizinde Martti Ahtisaari’nin Kriz Diplomasisi

Abstract

ÖZ Karar verme eylemi hayatımızın her alanında kritik bir öneme sahiptir. Özellikle kriz anlarında alınan kararların, hata kaldırma katsayıları düşük olduğu için dikkatle alınması gerekmektedir. Devlet adına karar verici konumda olan bireyler veya bürokratik yapıların krizlerde aldığı kararların sonuçları, kitleleri etkileyeceği düşünüldüğünde, karar verme eyleminin önemi iyice artmaktadır. Bu noktada karar vermeyle ilgili teorik çerçevenin ortaya koyulması bir gereklilik haline gelmektedir. Çalışmanın ilk bölümünde karar verme teorilerinin bir arada verilmesiyle literatür bakımından toplu bir içerik oluşması sağlanmıştır. Karar verme modelleri arasından Graham Allison’un geliştirdiği eşgüdümlü üç model olan, Rasyonel Aktör Modeli, Örgütsel Süreç Modeli ve Bürokratik Siyaset Modeli çalışmanın teorik çerçevesini oluşturmak üzere seçilmiştir. Bunun sebebiyse çalışmanın bir diğer sac ayağı olan kriz diplomasisin bu üç modelle doğrudan örtüşmesidir. Çalışmada ayrıca, kriz diplomasisinin diplomasi türleri arasındaki yeri sorgulanmış ve bir türden çok, diplomasinin uygulama alanı olduğu kanısına varılmıştır. Kriz diplomasisi ihtiyacı doğan uluslararası sahalardan biri olan Kosova’da, uluslararası toplum adına BM Martti Ahtisaari’yi arabulucu ve karar verici olarak belirlemiştir. Ahtisaari’nin yürüttüğü kriz diplomasisi süreci, Allison’un üç modeliyle teorik olarak analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucu, karar alıcı aktörlerin sınırlı rasyonelliği, örgütsel süreçlerde kendi kimlikleriyle karar vericiyi etkilemeye çalışan ve devleti/örgütü oluşturan alt birimleri, son olarak da karar verici etrafında kümelenen pazarlık gruplarının hiçbir zaman tam memnuniyete ulaşmaması gibi çıkarımlarda bulunulmuştur. Kosova kriz diplomasisinin bu özelliklerin sırasıyla bahsi geçen üç teorinin çıktılarıyla uyumlu olduğu ve kriz diplomasisinin karar verme teorileriyle incelenebileceği açıklanmıştır. Çalışmanın sonucunda Ahtisaari’nin yürüttüğü sürecin genel manada başarılı olduğu fakat Kosova’da denetimsiz istikrarın tam olarak sağlanamamasından kaynaklı olarak bu sürecin tam bir başarı olarak nitelendirilmemesi gerektiği aktarılmıştır. ABSTRACT The act of decision making has a critical importance in every aspect of our lives. Decisions taken especially in times of crisis need to be taken carefully, as error removal coefficients are low. Considering that the results of the decisions taken by individuals or bureaucratic structures, who are in a decision-making position on behalf of the state, will affect the masses, the importance of the decision-making act increases. At this point, it becomes a necessity to reveal the theoretical framework for decision making. In the first part of the study, a collective content was created in terms of literature by giving decision-making theories together. Among the decision-making models, three coordinated models developed by Graham Allison, the Rational Actor Model, the Organizational Process Model and the Bureaucratic Politics Model were chosen to form the theoretical framework of the study. The reason for this is that crisis diplomacy, which is another pillar of the study, directly overlaps with these three models. In the study, the place of crisis diplomacy among diplomacy types was questioned and it was concluded that diplomacy is an application area rather than a type. In Kosovo, which is one of the international arenas that need crisis diplomacy, on behalf of the international community, the UN has determined Martti Ahtisaari as the mediator and decision maker. The crisis diplomacy process carried out by Ahtisaari was analyzed theoretically with Allison's three models. As a result of the analysis, inferences were made such as the limited rationality of the decision-making actors, the sub-units that try to influence the decision-maker with their own identities in organizational processes and that make up the state/organization, and finally, the bargaining groups clustered around the decision-maker never reach full satisfaction. In Kosovo crisis diplomacy, it has been seen that these features are compatible with the outputs of the three theories, respectively. As a result of the study, it was stated that the process carried out by Ahtisaari was successful in general, but this process should not be considered a complete success due to the uncontrolled stability in Kosovo.