AZERBAYCAN’IN AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNE YAPTIĞI HAM PETROL İHRACATINDAN ELDE ETTİĞİ GELİRİN ÜLKE EKONOMİSİNE ETKİSİ

Abstract

ÖZ Sanayi devrimi ve teknolojideki gelişmelerle birlikte dünyada enerji kullanım miktarında büyük bir artış yaşanmaya başlamıştır. Enerji kaynakları içerisinde ise en çok kullanılan kaynak petrol olmuştur. 21. yüzyılda da en çok kullanılan enerji kaynağı yine petroldür. Günümüzde petrol kullanım miktarının bu kadar artmış olması konuya duyulan ilginin artmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda petrol üreticisi ülkelerin önemli bir avantaja sahip olduğunu söylemek mümkündür. Bu ülkelerden biri de Azerbaycan’dır. Azerbaycan tabii kaynaklar bakımından zengin bir ülkedir. Bu kaynaklar içerisinde petrol ve doğalgaz ön plana çıkmış durumdadır. Ülkedeki petrol rezervinin çok büyük bir kısmı Hazar Denizi Havzasında bulunmaktadır. Azerbaycan’da 19. yüzyıldan itibaren sondaj yoluyla petrol kuyuları açılmaya başlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Sovyetler Birliği üyesi olarak savaşa katılan Azerbaycan’da üretilen petrol, savaşın kazanılmasında önemli rol üstlenmiştir. 1991 yılından itibaren bağımsızlık kazanan Azerbaycan, 1994 yılında Asrın Anlaşmasını imzalayarak batılı petrol şirketleriyle iş birliği yapmaya başlamıştır. Petrol ve doğalgaz alanında büyük projelere imza atan Azerbaycan, Avrupa Birliği ülkelerine petrol ve doğalgaz ihracatı yapmaktadır. Azerbaycan’ın Avrupa Birliği ülkelerine yaptığı ham petrol ihracatından elde ettiği gelirin, ülke ekonomisine katkısını tespit etmek amacıyla hazırlanmış olan çalışmada, 2000-2021 dönemine ait 3’er aylık petrol ihracatı ve ekonomik büyüme verileri Azerbaycan Devlet İstatistik Kurumu ve Azerbaycan Cumhuriyeti Enerji Bakanlığından elde edilerek Zaman Serisi yöntemiyle analiz edilmiştir. Yapılan analiz neticesinde petrol ihracatından ekonomik büyümeye doğru bir nedensellik tespit edilmişken; ekonomik büyümeden petrol ihracatına doğru bir nedensellik tespit edilememiştir. Diğer bir deyişle petrol ihracatından ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik mevcuttur. Petrol ihracatındaki 1 birimlik artış GSMH’yi 0.0003 birim arttırmaktadır. Diğer bir deyişle, petrol ihracatı ile GSMH arasında pozitif bir ilişki vardır. Bu sonuçlar Azerbaycan’da petrol ihracatı arttıkça GSMH’nin de artacağını göstermektedir. Bu sonuca göre Azerbaycan’ın AB üyesi ülkelere ihraç ettiği ham petrolden elde edilen gelirlerin ülke ekonomisinin büyümesine olumlu yönde katkı sağladığını görmek mümkündür. ABSTRACT With the industrial revolution and the developments in technology, there has been a great increase in the amount of energy use in the world. Among energy sources, oil was the most used source. In the 21st century, the most used energy source is oil. Today, the amount of oil use has increased so much, causing increased interest in the subject. In this context, it is possible to say that oil producing countries have a significant advantage. One of these countries is Azerbaijan. Azerbaijan is a country rich in natural resources. Oil and gas have come to the forefront among these resources. A very large part of the country's oil reserves are located in the Caspian Sea Basin. Since the 19th century, oil wells have started to be drilled in Azerbaijan through drilling. The oil produced in Azerbaijan, which participated in the war as a member of the Soviet Union during the Second World War, played an important role in winning the war. Azerbaijan, which gained independence from 1991, signed the Treaty of the Century in 1994 and began to cooperate with western oil companies. Azerbaijan, which has signed great projects in the field of oil and natural gas, exports oil and natural gas to European Union countries. In the study, which was prepared to determine the contribution of the income obtained from the crude oil export of Azerbaijan to the European Union countries, to the country's economy, quarterly oil export and economic growth data for the period 2000 - 2021 were obtained from the Azerbaijan State Statistics Institute and the Azerbaijan Ministry of Energy and these data were analyzed using the time series method.While a causality from oil exports to economic growth was detected as a result of the analysis; no causality has been detected from economic growth to oil exports. In other words, there is a one-way causality from oil exports to economic growth. An increase of one unit in oil exports increases the GDP by 0.0003 units. In other words, there is a positive relationship between oil exports and GDP. These results show that GDP will increase as oil exports increase in Azerbaijan. According to this result, it is possible to see that the revenues from crude oil exported by Azerbaijan to EU member states contribute positively to the growth of the country's economy.