Safranbolu İlçesi Doğum Gelenekleri ve Çocukluk Çağı Uygulamaları

Abstract

ÖZ İnsan hayatının başlıca üç ana geçiş dönemi bulunmaktadır. Bunlar; doğum, evlenme ve ölümdür. Her toplum kendi kültür yapısı içerisinde bu dönemlere farklı anlamlar yüklemekte ve bu dönemleri kendi inanç ekseninde şekillenen çeşitli inanış ve geleneklerle yaşamaktadır. Geçiş dönemlerinde yapılan bu uygulamalar; yeni bir durum yaşayan ve sürece adapte olmaya çalışan bireye yardımcı olurken o toplumun kültürünün korunmasında ve devamlılığında da etkin rol oynar. Ayrıca geçiş dönemleri toplumun her katmanında meydana gelen değişim ve gelişim süreçlerini yansıtan en önemli aşamalardır. Geçiş döneminde yapılan inanma ve uygulamalar “eşik” basamağında yapılır. Kişi bu basamakta ne önceki ne de sonraki durumuna aittir. Bu anlamda doğum, sünnet, askere gitme, evlilik, ölüm gibi hayatın çeşitli dönemleri ve çıraklık, kalfalık, ustalık gibi yetenek geliştirme ve kanıtlama basamakları birçok geçiş ritüeline sahne olur. Bu ritüellerle kişi yalnız bırakılmaz, kişinin yeni durumu kutlanır ve böylelikle kişinin geçişi kolaylaşır (Günay, 1995, s. 2). Geçiş dönemlerinin ilki olan doğum fiziksel bir olgu dışında sosyal kültürel bir durumdur. Anne ve bebeğin bu uyum sürecini ruhsal ve fiziksel yönden sağlıklı atlatabilmeleri için bir dizi gelenek ve ritüeller uygulanır. Bir milletin kültürel kodlarını taşıyan bu geleneklerin dijital çağda değişime uğraması hatta unutulması kaçınılmazdır. Bu nedenle kültürel kodlarımızı taşıyan geleneklerin kaynak kişilerimizi kaybetmekten kayıt altına alınması ve arşivlenmesi çok önemlidir. Karabük ilinin köklü bir geçmişe sahip olan ilçesi Safranbolu, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu çalışma ile yöre halkının zengin doğum gelenekleri ve çocukluk çağı uygulamalarını derlemek ve halkbilimi açısından incelemek istenmiştir. Yapılan çalışmada yörede unutulmaya yüz tutmuş, uygulama alanı daralmış gelenekler ile sosyokültürel yapıda meydana gelen değişimler sonucu yeni ortaya çıkan uygulamalar bir arada incelenmeye gayret edilmiştir.

ABSTRACT There are three main transition periods in human life. These are; birth, marriage and death. Each society attributes different meanings to these periods within their cultural structure and experience such periods with various beliefs and traditions shaped within their belief system. These practices exercised during transition periods help the individual who experience a new condition and tries to adapt to this new condition and also has an active role in protection and maintenance of the culture of that society. In addition, transition periods are important phases reflecting the change and improvement occurring in each layer of the society. Belief and practices in transition periods are conducted in “threshold” step. In this “threshold” step, the individual does not belong to the previous or next condition. In this sense, different periods of life like birth, circumcision, joining the army for military service, marriage, death and steps of developing and attestation of a talent like apprenticeship, assistant mastership and mastership present many transition rituals. With the help of these rituals, the individual is not left alone, his/her new condition is celebrated and his/her transition becomes easier (Günay, 1995, p. 2). The first transition period, the birth, is not only a physical condition but also a socio-cultural condition. Some traditions and rituals are practiced so that the mother and the baby overcome this adaptation period in a mentally and physically healthy manner. It is inevitable for these traditions, which has cultural codes of a nation, to change and be forgotten in this digital age. For that reason, it is very important to record and archive these traditions, bearing our cultural codes, before we lose source-persons. Safranbolu district of Karabük city, which has an old history, hosted many civilizations throughout the history. In this study, rich birth traditions and childhood practices of the local community is investigated and compiled from the viewpoint of folklore. In the study, old traditions, which are sinking into oblivion and have less implementation in the district and newly emerging practices after socio-cultural changes are investigated together.