PETROL FİYATLARI İLE ENFLASYON İLİŞKİSİ

Abstract

ÖZ Dünya enerji gereksiniminin üçte birini karşılamakta olan petrol, yüzlerce üründe hammadde, kara, deniz ve hava taşıtlarında yakıt olarak kullanılan, ikamesi güç bir üründür ve çok fazla talep görmektedir. Bu talep, petrolü ülke ekonomileri ile uluslararası ekonomik ve siyasi ilişkiler için önemli bir emtia durumuna getirmektedir. Dolayısıyla petrol kaynaklarına sahip olmak önemli bir avantaj sunmakta iken bu kaynakların olmaması, bu ürünü ithal etme zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Ekonomiyi direkt olarak etkileme potansiyeline sahip olan petrolün, fiyatlarında beklenmeyen ya da öngörülemeyen değişiklikler üretimin yavaşlamasına, işsizliğin artmasına, enflasyonun yükselmesine yol açarak ekonomileri krize kadar uzanan ciddi sorunlara sürüklemektedir. Petrol fiyatlarında oluşan artış, maliyetlerin artmasına yol açarken, artan maliyetler fiyatlar genel düzeyinde yükselişe yol açmaktadır. Petrol fiyatları ve enflasyon ilişkisi petrol ihraç eden ülkeler ve petrol ithal eden ülkelerde genel olarak, petrol fiyatlarında oluşan artışın enflasyonu artırdığı yönündedir. Bu araştırmada Türkiye ekonomisinde 2007Q1:2020Q4 dönemleri arasında çeyrek veriler kullanılarak petrol fiyatı, faiz oranı, döviz kuru, sanayi üretimi, büyüme ile enflasyon arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Bu amaçla değişkenler arasındaki ilişkiler Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif Modellere (ARDL) dayalı sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. İlk olarak serilerin durağanlıklarının incelenmesi amacıyla ADF ve PP testleri kullanılmıştır. Analizler sonucunda PP testine göre sanayi üretimi ve büyüme serileri düzeyde durağan bulunurken diğer değişkenler birinci farklarında I(1) durağan olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak uzun dönemde sanayi üretiminin enflasyonu negatif yönde etkilediği görülmüştür. Büyüme ile enflasyonun uzun dönemli pozitif ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Toda-Yamamoto Granger nedensellik testi sonuçlarına göre petrol fiyatları enflasyonun, enflasyonun ise büyümenin nedeni olmakla beraber değişkenler arasında tek yönlü nedensellik ilişkilerinin olduğunu görülmüştür.

SUMMARY Oil, which meets one third of the world's energy needs and highly demanded, is a product that is difficult to substitute, used as a raw material in hundreds of products, as a fuel in land, sea and air vehicles. This demand makes oil an important commodity for national economies and international economic and political relations. Therefore, while having oil resources offers an important advantage, the absence of these resources reveals the necessity of importing this product. Unexpected or unpredictable fluctuations in prices of oil, which has the potential to directly affect the economy, lead to slowdown in production, increase in unemployment, and increase in inflation, leading economies to serious problems extending to the crisis. While the increase in oil prices causes the costs to arise, rising costs lead to a rise in the general level of prices. In general, the relationship between oil prices and inflation in oil- exporting and oil-importing countries is that the increase in oil prices increases inflation. In this research, the relations between oil price, interest rate, exchange rate, industrial production, growth and inflation were investigated by using quarterly data between 2007Q1:2020Q4 periods in the Turkish economy. For this purpose, a boundary test approach based on Delayed Distributed Autoregressive Models (ARDL) was used for the relationships between variables. First of all, ADF and PP tests were used to examine the stationarity of the series. As a result of the analysis, industrial production and growth series were found to be stationary at the level according to the PP test, while other variables were found to be stationary at the first difference I(1). Consequently, it is observed that industrial production had a negative effect on inflation in the long term. It is determined that growth and inflation were positively related in the long term. According to the results of the Toda-Yamamoto Granger causality test, it is observed that oil prices are the cause of inflation and inflation was the cause of growth, but there were unidirectional causality relations between the variables.