Türkiye Büyük Millet Meclisi Görüşmelerinde Nahçıvan Meselesi

Abstract

ÖZ Tarih boyunca Nahçıvan bölgesi, çevresinde konumlanan siyasi otoriteler ve medeniyetlerin odağında yer alan stratejik bir bölge olmuştur. Nahçıvan kadim tarihi boyunca gerek bereketli toprakları gerekse ticaret yolları üzerinde konumlanan stratejik konumuyla çeşitli el değiştirmeler ve siyasi mücadelelerin merkezinde yer almış bir bölge olarak bugün Azerbaycan Türklerinin çoğunlukla yaşadığı özerk bir yönetim olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’nin Kafkasya, Orta Asya devletleri ve Azerbaycan ile olan ticari, ekonomik, lojistik, sosyal ve kültürel ilişkilerin doğrudan geliştirilmesinde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin rolü oldukça önemlidir. Nahçıvan, Türkiye’nin Türk Devletleriyle kara bağlantı sınırı olan tek bölgedir. Özellikle Azerbaycan’ın Karabağ zaferinden sonra Zengezur koridorunun ulaşıma açılmasıyla Türkiye’nin Orta Asya ve Çin’e Türk toprakları üzerinden ulaşmasının yolu açılmış olacaktır. Bu gelişmeler Türkiye için Nahçıvan’ın kültürel ve ekonomik anlamda önemini daha da arttırmıştır. Nahçıvan bölgesi Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri tarafından daima korunup gözetilen bir bölge olmuş ve Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü ile ticari ilişkilerinde Türkiye’nin iş birliğinin taşıyıcısı konumunda bulunmuştur. Bu tez çalışmasının amacı, TBMM tutanakları ışığında Türkiye-Nahçıvan ilişkilerinin ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel boyutlarını uluslararası ilişkiler yaklaşımı açısından ortaya koymaktır. Bu bağlamda, iktidar partileri, muhalefet partileri ve milletvekillerinin Nahçıvan konusunda Mecliste yapmış oldukları konuşma ve görüşmelerle ilgili TBMM tutanakları tespit edilmiştir. Söz konusu Meclis tutanaklarından elde edilen veriler ışığında Türkiye’nin Nahçıvan’a yönelik izlediği politikalarla ilgili bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Buna göre Nahçıvan ile ilgili konuların özellikle Iğdır ve Kars illerinin milletvekilleri tarafından Meclis gündemine taşındığı görülmektedir. Mecliste Nahçıvan ile ilgili yapılan konuşma ve görüşmelerde daha çok ticari ilişkiler ve gümrük kapısıyla ilgili meseleler ön plana çıkmıştır.

ABSTRACT Throughout history, the Nakhchivan region has been a strategic region at the center of the political authorities and civilizations located around it. Nakhchivan, as a region that has been at the center of various political struggles, with its fertile lands and its strategic location on trade routes throughout its ancient history, today appears as an autonomous administration where Azerbaijani Turks mostly live. The role of the Nakhchivan Autonomous Republic is very important in the direct development of Turkey's commercial, economic, logistics, social and cultural relations with the Caucasus, Central Asian states and Azerbaijan. Nakhchivan is the only region where Turkey has a land connection border with the Turkish States. Especially after Azerbaijan's Karabakh victory, the Zangezur corridor will be opened for transportation, and the way for Turkey to reach Central Asia and China through Turkish lands will be opened. These developments have increased the cultural and economic importance of Nakhchivan for Turkey. The Nakhchivan region has always been a region protected and observed by the governments of the Republic of Turkey and has been the carrier of Turkey's cooperation in Azerbaijan's territorial integrity and commercial relations. The aim of this thesis is to reveal the economic, political, military and cultural dimensions of Turkey-Nakhchivan relations in terms of international relations approach in the light of minutes of the Grand National Assembly of Turkey. In this context, the minutes of the Parliament on the speeches and negotiations held by the ruling parties, opposition parties and deputies in the Parliament on the issue of Nakhchivan have been determined. In the light of the data obtained from the Parliamentary minutes, some conclusions have been reached regarding the policies followed by Turkey towards Nakhchivan. Accordingly, it is seen that the issues related to Nakhchivan were brought to the agenda of the Parliament, especially by the deputies of the provinces of Iğdır and Kars. During the speeches and negotiations held in the Parliament on Nakhchivan, issues related to trade relations and customs gates came to the fore more often.