Afganistan’da Devlet İnşası ve Anayasa Yapım Süreçleri

Abstract

ÖZET Tarih boyunca Türklerin topraklarının bir parçası olan Afganistan, farklı etnik grupların ve toplumların bir arada yaşadığı ve eski çağlardan yakın zamana kadar birçok büyük devletin işgaline maruz kalmış bir ülkedir. Ülke stratejik ve jeopolitik bir coğrafyada bulunması nedeniyle Perslerden Sasanilere, Büyük İskender’den Gaznelilere, Hintlilerden İngilizlere kadar birçok imparatorluğun odak noktası olmuştur. 18. ve 19. yüzyıllarda Rusya ve İngiltere’nin güç mücadelesi alanına dönüşen Afganistan 20. yüzyılın başlarına kadar İngilizlerin etkisinde kalmıştır. 1919 yılında bağımsızlığını kazanmasıyla Rus etkisi altına giren Afganistan, 1979 yılında resmen Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiştir. 1996 yılında Afganistan’ı ele geçiren Taliban’la birlikte ülke iç savaşa sürüklenmiştir. 2001 yılında ABD işgali sonrası Afganistan’da yeni kurulan devlet, 20 yıl aradan sonra tekrar Taliban’ın ülkeyi ele geçirmesiyle sona ermiş, yerine Afganistan İslam Emirliği kurulmuştur. Genel olarak Afganistan’ın siyasi tarihine baktığımızda 1973 yılından bu yana istikrarlı bir yapıya ulaşamamıştır. Afgan komünistlerin iktidara gelmesi ve Sovyetler Birliği’nin işgali ile ülkede tüm insan hak ve özgürlükleri ihlal edilmiştir. Komünistler Anayasayı kendi hedeflerine ulaşmak için bir araç olarak kullanmıştır. Dolayısıyla 1973 ve 2001 yılları arasında Afgan halkı, Komünistler, Mücahitler ve Taliban da dâhil olmak üzere çeşitli grupların baskısı altında yaşamıştır. Bu dönemde insan hakları, ifade özgürlüğü, kanun ve yasalar göz ardı edilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde Afganistan devletinin kuruluşu, tarihsel gelişimi ve siyasi gelişmeler incelenmiştir. İkinci bölümünde ise Afganistan anayasalarının tarihsel gelişimi, yapım süreçleri ve 2004 anayasasındaki temel hak hürriyetler hakkında bilgi verilmiştir.

ABSTRACT Afghanistan, which has been a part of the lands of the Turks throughout history, is a country where different ethnic groups and societies live together and has been occupied by many great states from ancient times to recent times. Due to the fact that the country is located in a strategic and geopolitical geography, it has been the focal point of many empires from Persians to Sassanids, from Alexander the Great to Ghaznavids, from Indians to British. Afghanistan, which turned into a power struggle area of Russia and England in the 18th and 19th centuries, remained under the influence of the British until the beginning of the 20th century. Afghanistan, which came under Russian influence after gaining its independence in 1919, was officially occupied by the Soviet Union in 1979. With the Taliban, who seized Afghanistan in 1996, the country was dragged into civil war. The newly established state in Afghanistan after the US invasion in 2001 came to an end with the Taliban’s takeover of the country after 20 years, and the Islamic Emirate of Afghanistan was established in its place. When we look at the political history of Afghanistan in general, it has not reached a stable structure since 1973. With the coming to power of Afghan communists and the occupation of the Soviet Union, all human rights and freedoms in the country have been violated. Communists used the Constitution as a tool to achieve their own ends. Thus, between 1973 and 2001, the Afghan people lived under pressure from various groups, including the Communists, the Mujahideen, and the Taliban. During this period, human rights, freedom of expression, laws and regulations were ignored. In the first part of the study, the establishment of the state of Afghanistan, its historical development and political developments were examined. In the second part, information is given about the historical development of the Afghanistan constitutions, their making processes and the fundamental rights and freedoms in the 2004 constitution.