Dede Korkut Kitabı / Türkmen Sahra Nüshasının Kültürdilbilim Çerçevesinde İncelenmesi

Abstract

ÖZ İnsan olmanın bir artısı olan dil, kişiler arasındaki iletişimin en temel unsurudur. İletişimin sözlü olmayan şekillerde de yapılabilir olması, dilden bir şey eksiltmemektedir. Dil, insanın ve dahi iletişimin, sosyal dengelerin, milletlerin, toplumların, esnafların, tüccarların vs. bütün sistemlerin yapı taşıdır. Dil olmadan hayatın olağan akışında gitmesi mümkün değildir. Hayatın temel taşlarından biri olan dil üzerinde yapılan çalışmalar da bu nedenle elzemdir. Her toplumun kendi içinde belli bir kültürel değere sahip kelimeleri de kültürdilbilim açısından önemlidir. Kültürdilbilim alanı, dilbilim çalışmaları içinde dünyada ve özellikle Türkiye’de yeni yeni çalışılmaya başlanan bir alandır. Bu nedenle kaynak açısından sınırlı bir alandır. Kültürdilbilim, bir toplumun diline yansıyan kültürel değere sahip olan kelimeleri inceleyerek onların nasıl oluştuğunu, nasıl korunduğunu ve nasıl aktarılması gerektiğini bulmaya çalışmaktadır. Bu çalışmada, Dede Korkut Kitabının yeni bulunan nüshası olan Türkmen Sahra nüshasının Metin Ekici’nin transkribe ettiği orijinal metne bakılarak kültürel değeri olan kavram kelimeler belirlenmiş ve belirlenen bu kavram kelimeler üzerinde kültürdilbilim çalışması yapılmıştır. Çalışmanın genelinde 52 kavram kelime tespit edilmiş ve bu kelimelerin ilk olarak anlamları, daha sonra kelimelerin geçmişte hangi şekillerde ve anlamlarda kullanıldıkları, kelimelerin güncel Türkçede nasıl kullanıldıkları ve kültürel değerleri verilmiş; Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere eş anlamlı kelimeleri de verilmiştir. Daha sonra kelimelerin Muharrem Ergin’in çalışması olan Dresden ve Vatikan Nüshalarıyla karşılaştırılması yapılmış ve kelimelerin tüm nüshalardaki kullanımlarına örnekler verilmiştir. Ayrıca kelimelerin kullanım şekillerinin ve kültürel değerlerinin daha iyi anlaşılması için edebi eserlerden, deyimlerden ve atasözlerinden örnekler verilmiştir. Son olarak da kelimelerin Türkiye Türkçesine nasıl ulaştıkları, şu anda hangi şekilde kullanıldıkları ve anlam değişmesine uğrayıp uğramadıkları verilmiştir.

ABSTRACT Language, a plus of being human, is the cornerstone of interpersonal communication. The fact that it can be done in non-verbal ways does not detract from the language. Language is the building block of all the systems such as communication, social balance, nations, societies, and commerce. Life can't go on in the usual course without language. For this reason, studies on language, which is one of the cornerstones of life, are essential. The words of each society, which have a certain cultural value in themselves, are also precious in terms of cultural linguistics. Cultural linguistics is a field that has just begun to be studied within linguistic studies in the world and especially in Turkey. Therefore, it is a limited area in terms of resources. Cultural linguistics tries to find out how the words form, how to preserve these words, and how they should be transferred by examining the words that have cultural values reflected in the language of a culture In this study, the concept words with cultural value were determined by looking at the original text of the Turkmen Sahra copy, which is the newly found copy of the Dede Korkut book, and a cultural-linguistic study was carried out on these determined concept words. Throughout the study, 52 concept words were identified and first the meanings of these words, then the forms and meanings of the words in the past, how the words were used in contemporary Turkish and their cultural values were given; Synonyms of Arabic, Persian and Turkish are also given. Then, the comparison of the words with the Dresden and Vatican copies was made and examples of the use of the words in all copies were given. In addition, examples from literary works, idioms and proverbs are given in order to better understand the usage patterns and cultural values of words. Finally, it is given how the words reached Turkey Turkish, how they are used now and whether they have undergone a change in meaning.