1961 ve 1982 Anayasasının İdari Vesayet Kavramı Bağlamında Karşılaştırmalı İncelenmesi

Abstract

ÖZ Belli bir toprak üzerindeki egemenliği ifade eden ve gücü içeren kavram, devlet olarak adlandırılmaktadır. Tek egemenlik tarzını benimseyen devlet biçimi ise üniter devletlerdir. Egemen gücü elinde bulunduran siyasi otorite devletin vermiş olduğu bütün yetkileri tek bir çatı altında birleştirmiştir. Ancak tek elden, bir devletin yürütmekle sorumlu olduğu hizmetleri yerine getirmek kolay olmadığı için yönetim devletler kendi içerisinde teşkilatlanmaya gitmişlerdir. İdari açıdan teşkilatlanmaya gitmek her ne kadar parçalı gibi algılansa da teşkilatın içerisinde yer alan birimlerin sıkı ilişki içerisinde olması bu algıyı geçersiz kılmaktadır. Çünkü bu ilişki anayasa ve yasalar ile kurulmakta olup birimlerin arasındaki ilişkiyi güçlendirmektedir. Bu açıdan pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de idari bütünlüğün sağlanması için 1961 Anayasası ve halen yürürlükte olan 1982 Anayasası idarenin bütünlüğü ilkesini zorunlu kılmıştır. İdare bütünlüğünün sağlanması beraberinde denetimi de zorunlu hale getirmiştir. Birimlerden oluşan parçalar, bütünü bozmayacak şekilde denetimi kaçınılmaz kılmıştır. İdari vesayet olarak adlandırılan bu denetim, yerinden yönetim veya yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluklarını belirtilen şekilde yerine getirip getirmediklerini incelemeyi amaçlayan bir denetim türüdür. Bu amaç kapsamında ülkemizde merkez idare hiyerarşisinin dışında kalmış olan yerel idareler, yargı denetimi hariç olmak üzere merkezi idarece denetlenmektedirler. 1961 Anayasası’nda idari vesayet yetkisi, kabul edilmiş fakat üstü örtülü bir biçimde ele alınmıştır. 1982 Anayasası’nda ise idari vesayet yetkisi yalnızca yerel yönetimleri kapsayacak biçimde düzenlenmiştir. 1982 Anayasası’na göre idari vesayet denetimi anayasanın sağlamış olduğu yetkiler çerçevesinde yerindelik ve hukuki denetim olmak üzere iki şekilde yapıldığı görülmektedir. Dolayısıyla merkezi idarenin, anayasanın gerektirdiği biçimde yerel yönetimlerin icrai nitelikteki kararlarını onamak, geri çevirmek ve istisnai durumlarda kuruluşların yerine geçerek verilen kararları değiştirmek yoluyla vesayet denetimini yerine getirme yetkisine sahip olduğu belirlenmiştir.

ABSTRACT The concept that expresses sovereignty over a certain land and includes power is called the state. The state form that adopts a single sovereignty style is unitary states. The political authority holding the sovereign power has combined all the powers given by the state under a single roof. However, since it is not easy to fulfill the services that a state is responsible for carrying out from a single source, the administration states have gone to organize themselves. Although it is perceived as a fragmented organization from an administrative point of view, the close relationship of the units within the organization invalidates this perception. Because this relationship is established by the constitution and laws and strengthens the relationship between the units. In this respect, in order to ensure administrative integrity in Turkey, as in many other countries, the 1961 Constitution and the 1982 Constitution, which is still in effect, necessitated the principle of administrative integrity. Ensuring the integrity of the administration has also made auditing mandatory. Parts consisting of units have made control inevitable so as not to spoil the whole. This audit, called administrative tutelage, is a type of audit that aims to examine whether local administrations or local governments fulfill their powers and responsibilities as specified. Within the scope of this purpose, local administrations, which are outside the central administration hierarchy in our country, are supervised by the central administration, with the exception of judicial review. In the 1961 Constitution, the authority of administrative tutelage was accepted but implicitly addressed. In the 1982 Constitution, the administrative tutelage was regulated to cover only local governments. According to the 1982 Constitution, it is seen that administrative tutelage control is carried out in two ways as pertinence and legal supervision within the framework of the powers provided by the constitution. Therefore, it has been determined that the central administration has the authority to fulfill the tutelage control by approving and reversing the executive decisions of the local governments, as required by the constitution, and by changing the decisions taken by replacing the institutions in exceptional cases.