Platon Felsefesinde Değerlerin Kaynağı ve Mahiyeti Problemi

Abstract

ÖZ Platon’un etik öğretisi ve değerlerin kaynağı ve mahiyeti problemi onun ontoloji, epistemoloji, devlet felsefesi ve diğer pratik felsefe disiplinlerine ilişkin düşünceleriyle birlikte ele alınarak incelenir. Felsefenin en önemli problemlerinden birisi de değerlerin kaynağı ve mahiyeti sorunudur. “Değer”, varlık âlemine ait olduğu için var olmayanın (yokluğun) değerinden söz edemeyiz. Değer, bir şeye veya harekete anlam yüklemedir. Aynı zamanda değer eylem ve hareketlerimize verdiğimiz önemin ölçütüdür. Bu nedenle değer, öncelikle bir varlığın tanımlanmasına dayanır. Değerler “ne ise odur” diyen Sokrates’e göre değerler, kişisel duygu ve eğilimlerden bağımsız olarak tüm süjelerden bağımsız nesnel (objektif) nesnel gerçekliğe (realiteye) sahiptir. Aynı yaklaşımı sürdüren Platon, başta “ahlâkî değerler” olmak üzere her türlü değerin insandan bağımsız ve mutlak olarak doğru veya yanlış olarak var olduğunu ileri sürer. Çünkü ona göre değerler evrenseldir. Platon, Sokrates’in eudaimonist ahlâkını devam ettirmektedir. Platon tek tek erdem tanımlarını yaptığı gibi, toplumsal ahlâkı oluşturan bilgelik, cesaret, ölçülülük, adalet gibi erdemleri de ele almaktadır. Platon’a göre insan yaşamının nihai amacı mutluluğu elde etmektir. Evrensel ahlâk yasası mutluluktur. Platon insanların ancak erdemli bir hayat yaşayarak bu hedefe ulaşabileceklerini söyler. Erdemli yaşamak ise sahih bilgiye dayalı ölçülü ve itidalli davranmakla mümkündür. Bu yüzden insanın mutluluğu aynı zamanda yaşadığı sosyal ortam ve devlet düzeniyle de ilgili olmaktadır. Platon, devlet ve sosyal düzenin kişilerin mutluluğunu temin edecek şekilde ölçülü ve adalet değerleri üzerine kurulmasını şart koşar. Bunun temini için de devlet eliyle verilen eğitimin bebeklikten yetişkinliğe kadar insan hayatının içinde olması gerektiğini ifade etmektedir. Dolayısıyla insan doğasını değiştiren, kalıba sokan ve ideal insan profilinin oluşmasına katkı sağlayacak eğitimin toplumun tüm çocuklarına doğumundan itibaren verilecek değerler eğitimiyle mümkün olacağını ileri sürmektedir. Değerin oluşması sadece bilginin edinilmesiyle değil aynı zamanda bu sahih bilgilerin praxise aktarılmasıyla mümkün olacaktır.

ABSTRACT Plato's ethical teaching and the problem of the source and nature of values are examined together with his thoughts on ontology, epistemology, state philosophy and other practical philosophy disciplines. One of the most important problems of philosophy is the problem of the source and nature of values. Since "value" belongs to the realm of existence, we cannot talk about the value of nonexistent (non-existence). Value is attributing a meaning to something or an action. At the same time, value is the measure of the importance we attach to our actions and motions. Therefore, the value is firstly based on the definition of an existence. According to Socrates, who says values are “what they are”, values have objective reality independent of all subjects, personal feelings and tendencies. Plato, pursuing the same approach, claims that any value, mainly the “ethical values”, exists independently of people and as absolutely true or false. Because according to him, values are universal. Plato continues eudaimonistic ethics of Socrates. Plato makes the individual definitions of virtues, and also deals with virtues such as wisdom, courage, moderation and justice that make up social ethics. According to Plato, the ultimate goal of human life is to achieve happiness. The universal moral law is happiness. Plato says that people can achieve this goal only by living a virtuous life. A virtuous life is possible by acting in a measured and moderate manner based on precise knowledge. For this reason, the happiness of people is also related to the social environment and state order in which they live. Plato stipulates that the state and social order should be established on the values of moderation and justice in a way to ensure the happiness of individuals. In order to ensure this, he states that the education given by the state should be included in human life from infancy to adulthood. Therefore, he argues that education that changes, molds human nature and contributes to the formation of the ideal human profile will be possible with the values education that will be given to all children of the society from their birth. The realization of the values education will be possible not only by acquiring knowledge, but also by transferring this precise knowledge to praxis.