Platon’un Devlet’indeki Siyaset Düşüncesi ile Şerhu’l-Mevâkıf’taki Siyaset Düşüncesinin Karşılaştırılması

Abstract

ÖZ Bu çalışmada günümüz Batı Medeniyetinin düşünsel temellerini oluşturan Grek Felsefesinin büyük filozofu Platon’un Devlet (Politeia) adlı eseri, kavramsal bir tahlile tâbi tutularak Batı siyasi düşüncesinin alt yapısı ve İslâm öncesi siyasi yapılanmadan hareketle, İslâm Kelâm Geleneği klasiklerinden, Seyyîd Şerif Cürcânî’nin Şerhû’l-Mevâkıf adlı eserinde bulunan İmamet bahsinin kavram tahlili yapılmıştır. Siyaset düşüncesi bağlamında felsefî ve kelâmî tecrübelerin birbirleriyle ilişkisi ve ayrıldığı noktalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Özellikle Batı merkezli bahis konusu siyasi temellendirme, kaynaklardaki çizgisel tarih anlayışı esas alınarak vurgulanmış, toplumların gelişim ve değişimindeki vahiy merkezli müdahaleler gibi etkilerle yinelenen köklü değer ve kurum değişimlerini ifade eden döngüsel yaklaşımlara yer verilmemiştir. Her iki yapıtın tarihi arka alanı üzerinde araştırma yapılarak siyasi karakteristiğin kültürel kodlarla bağlantısı üzerinde durulmuştur. Böylece her iki medeniyetin siyaset anlayışına etki eden, onları şekillendiren etmenlerin tespitine çalışılmıştır. Elde edilen bulguların karşılaştırılması ile siyasi anlayışlar arasında bir takım benzerlik ve farklılıklar özelinde araştırılan arka alanla ilişkisi tespit edilmeye gayret gösterilmiştir. Her iki yapıttaki siyasi anlayışın dinle ilişkisi sadedinde yeni siyasal değerler sistemi inşasına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bilindiği üzere Politeia sadece bir siyasal tavır ifade eden yapıt değildir. Yapıtın ontolojik, epistemolojik ve etik tasarımlar sunumu, siyasal tavrın gölgesinde silik bir sunum olarak karşımıza çıkmamaktadır. Platon bir siyasal bir sistem inşa ederken diğer taraftan derin bir epistemoloji, ontoloji ve etik değerler sistemi de inşa etmektedir. Belki de Politeia’yı bu kadar çekici kılan birçok bilim dalına hitap ediyor olmasıdır. Dolayısıyla İslam siyaset geleneği ile derinlerde de olsa bağlamsal bir ilişki kurmak mümkün görünmektedir.

ABSTRACT In this study, the father of Greek Philosophy Plato’s book Politeia, which forms the intellectual foundations of today’s Western Civilization, is subject to conceptual analysis, and based on the infrastructure of Western Political thought and the pre-islamic political structure, one of the classics of the Kalam tradition, Seyyid Serif Curcani’s work Serhul Mevakif’s imamet has been studied on its conceptual analysis. In particular, the Western-centered political grounding in question was emphasized on the basis of the linear understanding of history in the sources, and cyclical approaches that expressed recurring radical value and institutional changes with effects such as revelation-centered interventions in the development and change of societies were not included. The historical background of both works has been researched and the connection of political characteristics with cultural codes has been emphasized. Thus, it has been tried to determine the factors that affect and shape the political understanding of both civilizations. It has been tried to determine the relationship between the researched background and some similarities and differences between the comparison of the findings and political understandings. In both works, it has been tried to reach the construction of a new system of political values based on the relationship between the political understanding and religion. As it is known, Politeia is not only a work that expresses a political attitude. The presentation of the work's ontological, epistemological and ethical designs does not appear as an obscure presentation in the shadow of the political attitude. While Plato constructs a political system, he also constructs a deep system of epistemology, ontology and ethical values. Perhaps what makes Politeia so attractive is that it appeals to many disciplines. Therefore, it seems possible to establish a contextual relationship, albeit deep, with the Islamic political tradition.