MİMARİNİN TARİHİ FERMAN ÜZERİNDEN OKUNMASI: HOŞGÖRÜ BAŞKENTİ NIKOMEDİA VE ROTA ÜZERİNDEKİ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARININ İNCELENMESİ

Abstract

ÖZ M.S. 311 yılında Nikomedia’da (İzmit) ilan edilen “Hoşgörü Fermanı” dinler arası hoşgörünün başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Fermanla birlikte Hıristiyanlara olan zulüm artık son bulmuş ve Hristiyanlar ibadethaneler kurarak özgürce dinlerini yaşamaya başlamışlardır. Daha sonra ferman, Hristiyanlık için önemli bir kent olan Nikeia’ya (İznik) iletilmiştir. 126 km olan bu güzergâh günümüzde Hoşgörü Yolu olarak adlandırılmaktadır. Çalışmada Hoşgörü Fermanının ne olduğu anlatılmış, bildirgenin Nikomedia’dan Nikeia’ya iletirken muhtemel gittiği güzergâh üzerindeki taşınmaz kültür varlıkları sanat tarihi disiplinine bağlı kalınarak incelenmiştir. Çalışmamız kapsamında güzergâh üzerinde 10 adet taşınmaz kültür varlığı tespit edilmiştir. Rota üzerinde tespiti yapılan 10 yapıdan beşi (Çukurbağ Antik Roma Kompleksi, Obelisk, Merdivenli Kaya, Roma Yolu, İznik Roma Tiyatrosu) doğrudan Antik döneme ait yapılardır. Pertev Mehmet Paşa Külliyesi klasik Osmanlı dönemine, Servetiye Karşı Köyü Taş Camii ve Bahçecik Amerikan Koleji geç Osmanlı dönemine tarihlenmektedir. Pertev Mehmet Paşa Külliyesi kendi içerisinde 4 bağımsız yapıdan (cami, sıbyan mektebi, hamam, şadırvan) meydana gelmektedir. İznik Ayasofyası ve İznik Kent Surları ise Antik Dönemde inşasına başlanmış olup, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde çeşitli onarım ve ilavelerle her döneme mal olmuş yapılardır. Eserlerin bütününü incelediğimizde yapılarda kullanılan genel malzeme taş ve tuğladır. Ahşap malzeme iç mekân unsurları dışında görülmemektedir. Süsleme yoğunluğu ise ancak Klasik Osmanlı Mimari eseri olan Pertev Paşa (Yeni Cuma) Camii’nde karşımıza çıkmaktadır. Tüm bu kültür varlıklarının sahip oldukları dönem farklılıkları, güzergâhı üzerinde yer aldığı Hoşgörü Yolu’na kozmopolit bir hava katmıştır.

ABSTRACT The "Edict of Tolerance" declared in Nicomedia (Izmit) in 311 AD is accepted as the beginning of inter-religious tolerance. With the edict, the persecution of Christians came to an end and Christians started to live their religion freely by establishing places of worship. Later, the edict was conveyed to Nikeia (Iznik), an important city for Christianity. This route, which is 126 km, is now called the Tolerance Road. In the study, what the Edict of Tolerance was, was explained, and the immovable cultural assets on the possible route of the declaration from Nicomedia to Nikeia were examined and sticked to the discipline of art history. Within the scope of our study, 10 immovable cultural assets were identified on the route. 5 of the 10 structures identified on the route (Çukurbağ Ancient Roman Complex, Obelisk, Rock with Stairs, Roman Road, Iznik Roman Theater) are structures directly belonging to the ancient period. Pertev Mehmet Pasha Complex dates back to the classical Ottoman period, while the Servetiye Karşı Village Taş Mosque and Bahçecik American College date to the late Ottoman period. Pertev Mehmet Pasha Complex consists of 4 independent structures (mosque, primary school, bath, fountain) within itself. Iznik Hagia Sophia and Iznik City Walls, on the other hand, started to be built in the Antique Period and are structures that cost every period with various repairs and additions in the Byzantine, Seljuk and Ottoman periods. When we examine the whole of the pieces , the general materials used in the buildings are stone and brick. Wooden material is not seen outside the interior elements. The intensity of ornamentation can only be seen in Pertev Pasha (Yeni Cuma) Mosque, which is a Classical Ottoman architectural work. The period differences of all these cultural assets have added a cosmopolitan atmosphere to the Tolerance Road, on which it is located.