Delhi (Türk) Sultanlığı’nın Son Hanedanı Lûdîler

Abstract

ÖZ Delhi Türk Sultanlığı (1206-1526), Kuzey Hindistan’da Türkler tarafından kurulan ve Hindistan’ın büyük bir bölümüne hâkim olan bir devlettir. Orta Çağ Hindistan’ında Moğol akınlarına rağmen İslâmiyet’in Hindistan’a yayılmasında büyük rol oynamıştır. Bu dönemde bölgede Mûizzi sultanlar (Kutbîler, Şemsîler, Balabanlar), Halacîler, Tuğluklular, Seyyidler ve Lûdîler olmak üzere farklı sultanlıklar hüküm sürmüştür. Yaşanan Hanedan değişikliklerine ve kavgalarına rağmen devlet giderek sınırlarını genişletmeyi başarmıştır. Ayrıca bu dönemde siyasi ve askeri olayların yanında bilim, sanat ve kültür alanında da önemli gelişmeler yaşanmıştır. Hindistan’daki Delhi Türk Sultanlığı dönemi Bâbür Şah’ın M. 1526’da son Delhi Türk Sultanı İbrahim Lûdî’yi mağlup etmesi ile son bulmuştur. Ülkemizde yapılan çalışmaların pek çoğu Anadolu merkezli olup Hint coğrafyasının Türk tarihini ihtiva eden önemi çok fazla ortaya konulmamıştır. Elbette ki bu durumun en belirleyici nedenlerinden biri coğrafyanın uzak olmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmamızın amacı Delhi Türk Sultanlığı gibi bu denli nüfuzlu ve etkileri oldukça kalıcı olan bir devletin idari, askeri, kültürel ve ekonomik faaliyetlerini ortaya koyarak, bu alanda daha fazla çalışma yapılması gerektiğine dikkat çekerek alandaki boşluğun doldurulmasına naçizane katkılar sağlamaktır. Çalışmamızın temeli Delhi Türk Sultanlığının son hanedanı olan Lûdîler’in hâkimiyet sürecini etraflıca incelenmesidir. Farsça ve Urduca olan dönemin kaynaklarının İngilizce ve Türkçe tercümelerinden faydalanılmış ayrıca araştırma eserler ile de çalışma desteklenmiştir. Çalışmamızda ilk olarak konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından Türklerin Kuzey Hindistan bölgesindeki ilk fetihlerinden başlayarak Gazneli Devleti’nin Hindistan seferlerinin önemi ve akabinde sultanlığın temellerini atan Gûrlu Hânedânı ve Delhi Türk Sultanlığının kuruluş süreci ortaya konmaya çalışılmıştır. Delhi Türk Sultanlığının son hanedanı olan Lûdî Hanedanlığının ortaya çıkışı ve belirgin hadiselerine dair bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Lûdîler aslen Türk olmalarına rağmen Afganistan’da uzun süre kalmalarından dolayı zamanla Afganlaşmışlardır. Bu yüzden de pek çok kaynakta Türk değil Afgan olarak geçmekte olup bu çalışmada menşeileri göz önünde tutularak Türk olarak ele alınmışlardır. Hindistan bölgesindeki varlıkları ve iktidara uzanan yolculuklarının tüm ayrıntıları ile verilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Lûdî Hanedanlığı döneminde tahta çıkmış üç sultan olan Sultan Behlül Lûdî, Sultan İskender Lûdî ve Sultan İbrahim Lûdî’nin saltanatlık süreleri boyunca yaşana tüm siyasi hadiseler incelenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle Sultan Behlül Lûdî’nin Delhi tahtına çıkmadan önceki faaliyetleri, Delhi tahtına çıktıktan sonra gerçekleştirdiği ilk faaliyetleri ve son olarak ölümü ele alınmıştır. Ardından Lûdî Hanedanlığına en parlak devri yaşatan oğlu Sultan İskender Lûdî’nin tahta cülusu, ilk başlangıçta ehemmiyet verdiği konular, idari, mali ve askeri alanlarda yaptığı düzenlemeler ele alınmıştır. Daha sonra ise Lûdî Hanedanlığın çöküşüne zemin hazırlayan Sultan İbrahim Lûdî’nin siyasi hayatında yaşanan hadiselerinin ardından Bâbür Şah’ın Hindistan seferiyle Delhi Türk Sultanlığına son verilmesi ele alınmıştır. Çalışmamızda son olarak genel de Delhi Türk Sultanlığının özel de ise Lûdî Hanedanlığının Devlet teşkilatı hakkında bilgiler verilmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT Turkish Sultanate of Delhi (1206-1526) was a state which was established by Turks in Northern India and governed massive part of India. Despite the Mongol invasions in Medieval India, Turkish Sultanate of Delhi played a major role about spread of Islam throughout India. During the period, this region was ruled by many different sultanates such as Muizzi Sultans, (Kutbis, Shemsis, Balabans), Halajis, Tugluks, Sayyids and Lodis. Considering the dynastic changes and their never ending quarrels, sultanate succeeded to expand its borders day by day. Not only political and military incidents came off but also, significant developments in the fields of science and culture occured. Period of Turkish Sultanate of Delhi came to an end with the defeat of Sultan Ibrahim Lodi. He was defeated by Mughal Empire in 1526. Most of the studies conducted in our country are based on Anatolia, and regrettably Indian geography’s great contributions to history; most specificly Turkish history haven’t been told comprehensively. As a matter of course, one of the most decisive reasons of this situation is geographical distance. The point of our study is to make a humbly contribution for filling the gap in this field by drowing attention to the lack of information and studies in this field and putting down to the facts as a state whose effects are quite lasting and influential like Turkish Sultanate of Delhi’s administrative, martial, cultural and economic movements. Our study is simply based on examining hegemony process of Turkish Sultanate of Delhi’s last dynasty; Lodis’. In this research, English and Turkish translations of the original sources of the period in Persian and Urdu were used and supported by the documents. As an introduction, our purpose is to reveal the establishment process of Turkish Sultanate of Delhi with Gurlu Dynasty’s breaking ground for sultanate by starting with the first conquests of Turks in area of India and importance of India expenditions of Ghaznavid State. In order to convey the subject properly. In this chapter it is humbly presented that the rising of the last Turkish Sultanate of Delhi; Lodi Dynasty, and their significant incidents. Despite the fact that Lodis were originated from Turks, because of their dwelling such a long time in Afghanistan, they were assimilated into Afghans. This is the reason why they’re reported as Afghans instead of Turks in many sources. In this thesis, considering their origins, they are mentioned as Turks. Their presence in India and their journey upon to be the government in power are mentioned in the first chapter. Afterwards, in this paper we examine all diplomatic events along the terms of three Sultans; as Sultan Behlül Lodi, Sultan Iskender Lodi and Sultan İbrahim Lodi who acceded in Lodis Dynasty. In this sense, at the outset, activities of Sultan Behlül Lodi; the founder of Lodis dynasty before accede to the Delhi throne, his acceding and his first activities, and also his death are mentioned. Afterwards, enthronement of his son; Sultan Iskender Lodi who blissed Lodis Dynasty out, his priorities early on and his administrative, financial and martial regulations are mentioned. Thereafter, decandence of Turkish Sultanate of Delhi with Indian expeditions of Mughal Şah, right after the incidents about Sultan Ibrahim Lodi’s political life who set the stage for Lodis Dynasty’s decandence are mentioned. As a conclusion, the thesis points out informations about Lodis Dynasty in specific and Turkish Sultanate of Delhi in general.