ARAP ŞİİRİNDE AHLAKİ DEĞERLER (CAHİLİYE VE İLK İSLAMİ DÖNEM)

Abstract

ÖZET Araştırmacı, yaptığı çalışmada cahiliye ve İslamî ilk dönem Arap şiirini ele almıştır. Bu da belirlenen konu çerçevesinde, şiire yansıyan kişisel ve toplumsal ahlakî erdemler üzerinden yapılmıştır. Bu bağlamda araştırmacı, söz konusu her iki dönemde insanın kendi nefsine bakışı ve insanların birbirleriyle olan ilişkisi kapsamında toplumda hâkim olan yüksek ahlakî unsurlardan şiire yansıyanlar üzerinde durmuş ve onların köklerini, benimsenme sebeplerini, arkasında yer alan unsurları, üst örnek ve değerler olarak ifade edilen hususları araştırmıştır. Bunun akabinde belirlenen sınırlar dâhilinde her iki dönem şiirlerini ahlakî yönden karşılaştırmaya tabi tutmuştur. Sonra da eski şiirin sanat yönü üzerinde durmuştur. Bu konu, o toplumların tabiatını, manevî ve ahlakî arka planlarını, teorik ve pratik düzeyde etkilerini ele aldığından dolayı oldukça önem arz etmektedir. Bu sayede İslam’ın etkisiyle Arap şairin hayata bakışının değişmesi, karakteri, ahlakı yapısı, yönlendirmede etkin olan yönleri ve bunların ahlakî arka planları doğrultusunda davranışların tezahürünü disiplinize eden unsurları takip edilmektedir. Bütün bunlar, edebî çalışmayı sürdürme hedefinin yanında, Arap şiirinin çeşitli yönlerinden mühim bir kısmını ele alma ve ondaki yeni anlamlar eşliğinde şiirin teşekkülüne olan etkisi üzerinde durmayla bağlantılı olmaktadır. Araştırmacı, yaptığı çalışmanın yapısına, seyrine ve gayesine uygun bulduğu için arzulanan hedefe varmak maksadıyla metodik, niteleyici ve analizci bir yol izlemiş ve yapmış olduğu çalışmada şu sonuçlara ulaşmıştır: Bunların en önemlisi de cahiliye dönemi şiirinin gösterişe ve şairin de içinde yer aldığı toplum ile irtibatlı olan maksatlara, kişisel ve toplumsal çıkarlara mahkûm olmasıdır. Arap insanı, İslam inancına geçiş yaptığı sırada kendisini ahlakî yönelişe sevk eden köklü bir dönüşüm yaşamıştır. Dolayısıyla onda yeni anlamlar, fikirler ve öldükten sonra tekrar diriltilerek yaptıklarından ve niyetlerinden dolayı hesaba çekecek olan kâinatı ve insanı yaratan bir ilaha teslim olması sebebiyle daha önce bilmediği yeni ahlakî duygular meydana gelmiştir. Bu bağlamda yaptığı işin gerçeğini görecek; hayırsa hayır, şer ise şer olarak meyvesini alacaktır. Bu da Arap şairinin İslam’ın ilk dönemlerinde gölgesinde yer aldığı, doğrudan kitap ve sünnet ile olan irtibatı içinde öğrendiği ölçüye uygun düşmektedir. Araştırmacıların bu alandaki çalışmalarında dikkate alacakları bundan daha uygun bir örnek bulunmamaktadır. Abstract In his study, the researcher has dealt with Arabic poetry in the pre-Islamic and early Islamic eras, with a main focus on a specific topic, namely the moral, personal and social values in their poetic manifestations. The researcher has demonstrated how poetry in both eras reveals the forms of the higher morals prevailing in the society, through a human view of himself and through the relations of individuals to each other; the roots of these forms and the reasons for adopting them; and the motives that identify those values and the ideals they provide. A comparison according to specific models of morality is presented through specific types of morals and a study of the artistic image in the ancient poetry. This topic is important because it tells about the nature of those societies and their moral and intellectual backgrounds, as well as the theoretical and the practical effects. The study traces the effect of Islam and the ways in which Islam had changed the view of the Arabic poet of life and the goals that governed his character and morals, creating, as such, specific ways for the manifestations of his behavior to be in line with these moral backgrounds. The literary study of Arabic poetry in an important aspect in the study and it makes a focus on the new meanings in this poetry and their impact on the poetic formulation process. The researcher has used a descriptive and analytic approach to reach his goal of the study as it is appropriate to the nature, path and purpose of the research. The researcher has concluded his study with results, the most important of which is that ethics in pre-Islamic poetry were governed, most of the time, with goals and personal and social interests that were related to the status and impression of the community, surrounding the poet and the Arabic person; while the person who had undergone a transformation in his faith to Islam had experienced a completely total transformation in the motives of his moral commitment, with new moral meanings, ideas and feelings to appear in ways not known to him before and which he experienced because of his belief in God who has created the universe and the people and to Whom he will return after his death to judge him for his doings and intentions, as well; with man getting into the reality of his work and getting rewards and misgivings, if good then good, and if bad then bad, and that happening, as such, according to the balance he had learned through his contact with the Holy Book and the Sunnah which the Arab poet knew and lived well in the early Islam era and was in direct contact with them, which can be an example to monitor researchers in their studies in this area.