Hukuki ve Siyasi Boyutlarıyla Doğu Akdeniz Mücadelesi

Abstract

ÖZ Doğu Akdeniz, bulunduğu coğrafi konum itibarı ile çeşitli açılardan stratejik değerler taşıyan bir bölgedir. Zira stratejik su yolları arasında bağlantı kurması, verimli topraklarla çevrili olması ve Kıbrıs Adası gibi stratejik bir üsse sahip olması, Doğu Akdeniz’i jeopolitik ve jeoekonomik bağlamda önemli kılmaktadır. Bu nedenledir ki tarihi süreçte büyük hâkimiyet mücadelelerine sahne olmuştur. Bu mücadelelerin son dönemdeki örneğini ise 2000’li yıllar itibarı ile bölgede keşfedilmeye başlanan hidrokarbon enerji rezervlerinin paylaşımı oluşturmaktadır. Bahse konu hidrokarbon enerji rezervlerinin paylaşım mücadelesi, Doğu Akdeniz’e kıyısı bulunan bölgesel aktörler arasında deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sorununu doğurmuştur. Öyle ki bu sorun, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin 2003 yılında Mısır ile akdetmiş olduğu münhasır ekonomik bölge sınırlandırma antlaşması ile fitillenmiş ve bölgedeki diğer devletlerin meseleye katılımı ile gerçekleşen faaliyetler doğrultusunda bugünkü halini almıştır. Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sorununun hâlihazırda çözümsüz seyretmesinin sebepleri yalnızca hukuki zorluklarda aranmamalıdır. Bu noktada aktörlerin bölge siyasaları, süreç içerisindeki diplomatik ilişkileri ve dış politika algıları, ilgili sorun kapsamındaki önemli çıktıları oluşturmaktadır. Bu tez çalışmasında Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sorununun hukuki açıdan anlaşılabilir kılınması adına; uluslararası deniz hukukunun tarihsel gelişimine, ortaya koyduğu sözleşmelere ve bu sözleşme hükümlerinin bölgesel aktörler nezdinde nasıl işletildiğine dair bilgiler aktarılmıştır. Bu bağlamda bölgesel aktörlerin süreç içerisinde ortaya koydukları görüş ve uygulamalar, şeklen hukuki temelde vuku bulan Doğu Akdeniz sorununun ardındaki siyasi etmenlerin irdelenebilmesi adına hukuki ve siyasi olmak üzere iki boyutta değerlendirme alanı bulmuştur. Bu sorunun doğrudan tarafı olan Türkiye’nin görüş ve uygulamaları ise neorealizm bakış açısı ile çözümlenmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT The Eastern Mediterranean is a region of strategic values from various angles, as well as geographic location. In that, linking strategic waterways, being surrounded by efficient land and having a strategic base such as Cyprus Island makes the Eastern Mediterranean significant in the context of geopolitical and geoeconomic. Therefore it has caused great struggles in history. The recent example of these struggles is the sharing of hydrocarbon energy reserves, that have been discovered in the region as of the 2000 years. The struggle to share hydrocarbon energy reserves has caused the problem of limiting marine jurisdictions among regional actors on the coast of the Eastern Mediterranean. This issue began with an exclusive economic zone delimitation treaty signed by the Greek Cypriot administration with Egypt in 2003, and continues acting on the actions of other states in the region nowadays. The reasons for the lack of resolution of the problem of limiting maritime jurisdictions in the Eastern Mediterranean are not based solely on legal point. As a matter of fact, actors' regional policies, diplomatic relations within the process and foreign policy perceptions are key outputs of the relevant problem. In this thesis study, information has been provided on the historical development of international maritime law, the agreements it has established and how the provisions of this agreement are operated in the presence of regional actors, have been provided legal understanding of the limitation of maritime jurisdictions areas in the Eastern Mediterranean. Within this context, two dimensions have been assessed, legal and political, in order to examine the views and practices that regional actors have put forward in the process and the political reasons behind the Eastern Mediterranean problem. Turkey's views and practices, which are the direct side of this problem, have been tried to be explained by a perspective of neorealism.