Yeşilırmak Havzasında Sıcaklık, Yağış, Buharlaşma ve Akım Verilerinin Karşılaştırmalı Trend Analizi

Abstract

ÖZ İklim değişikliği, son yıllarda küresel ölçekte büyük önem kazandığı için iklim ile ilgili yapılan çalışmaların sayısını artmıştır. Yapılmış olan bu çalışmada Yeşilırmak Havzası’nda meydana gelen olası iklim değişikliğinin sıcaklık, yağış, buharlaşma ve akarsu akımları üzerindeki etkisini belirlemek için klimatolojik ve hidrolojik parametrelerin eğilim yönleri araştırılmıştır. Araştırmanın konu kapsamı Yeşilırmak Havzasında sıcaklık, yağış, buharlaşma ve akım verilerinin karşılaştırılması olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda en az 30 yıllık gözlemleri bulunan DSİ, EİEİ tarafından işletilen 11 adet akım gözlem istasyonundan ortalama akım, ortalama maksimum akım, ortalama minimum akım verileri ve MGM’nin 9 adet istasyonundan alınan ortalama sıcaklık, ortalama maksimum, ortalama minimum, toplam yağış ve toplam buharlaşma verilerinin aylık, yıllık ve mevsimlik trend varlığı araştırılmıştır. Araştırmada yöntem olarak Mann-Kendall Testi ve Spearman’ın Rho Testi temel alınmıştır. Sonuçlara göre havza genelinde ortalama sıcaklık, ortalama minimum sıcaklık, ortalama maksimum sıcaklıkta yıllık ve mevsimlik olarak anlamlı artışlar gözlenmiştir. Eğilimin en şiddetli olduğu dönem yaz mevsimidir. Toplam buharlaşma verilerinin analiz sonuçlarında eğilimin en şiddetli olduğu mevsim yaz mevsimidir. Toplam yağış verilerinde ise mevsimsel olarak anlamlı trend varlığı bulunmamaktadır. Yıllık olarak bakıldığında Amasya istasyonu pozitif yönlü artış gösterirken Zile istasyonunda anlamlı azalışlar meydana gelmiştir. Akım verilerinde istatistiki açıdan anlamlı negatif yönde eğilimlerin belirgin olduğu saptanmıştır. Ortalama akım, ortalama minimum akım, ortalama maksimum akım verileri değerlendirildiğinde ortalama minimum akım verilerinde ki eğilimler negatif yönde daha kuvvetlidir. Mevsimsel olarak eğilimlerin negatif yönde olması, daha çok sonbahar ve kış mevsiminde belirgindir. En şiddetli azalışlar Kelkit Çayı, Kosmasat Deresi ve Sarsı Deresi’nde belirlenmiştir.

ABSTRACT Climate change, which has gained significant importance on a global scale in recent years, has increased the number of studies on climate. This study investigated the trend directions of climatological and hydrological parameters to determine the effect of possible climate change in Yeşilırmak Basin on temperature, precipitation, evaporation, and stream flows. The scope of the research is determined as a comparison of temperature, precipitation, evaporation, and flow data in the Yeşilırmak Basin. In this context, monthly, annual and seasonal trend presence of average flow, average maximum flow, average minimum flow data from 11 flow observation stations operated by DSI-EIEI, which contains at least 30 years of observation data, and average temperature, average maximum, average minimum, total precipitation and total evaporation data from 9 stations of MGM were investigated. The research used Mann-Kendall Test and Spearman's Rho Test as the basis. The results showed significant annual and seasonal increases in average temperature, average minimum and maximum temperatures throughout the basin. The period when the trend is most severe is the summer season. In the analysis results of the total evaporation data, the season with the most severe trend is summer. There is no seasonally significant trend presence in the total precipitation data. On an annual basis, Amasya station showed a positive increase, while significant decreases occurred at Zile station. Statistically important negative trends were found to be evident in the flow data. When the average flow, average minimum flow, and average maximum flow data are evaluated, the trends in the average minimum flow data are stronger in the negative direction. The negative seasonal trends are more evident in the autumn and winter seasons. The most severe decreases were determined in Kelkit Stream, Kosmasat Stream, and Sarsı Stream.