Covid-19 Aşı Tereddütünün Aktör-Ağ Teorisi Bağlamında Değerlendirilmesi

Abstract

ÖZ Aşılama hizmetlerinin bulunmasına rağmen aşının kabul veya reddinde gecikmeyi somutlaştıran aşı tereddütü, küresel halk sağlığına yönelik en büyük tehditlerden birisidir. İlk aşının geliştirildiği on sekizinci yüzyıldan günümüze kadar geçen süreçte insanların küçük bir yüzdesi arasında aşı tereddütünün görülmesine rağmen, zararlı etkilerinin ve önemli bir sağlık sorunu olduğunun Covid-19 pandemisi ile birlikte anlaşılması muhtemeldir. Pandemi sürecinde bireyler arasında aşı tereddütü yaygındır, bulaşıcıdır, yanlış bilgilendirilir ve tereddüt nedeni sadece Covid-19 aşısı ile sınırlı değildir. Bu çalışma, aşı tereddütünün farklı nedenlere bağlı olduğunu, farklı aktörler tarafından güçlendirilebildiğini ve bireyler arasında anlam ağlarını yansıtan karmaşık ve dinamik bir süreç olduğunu göstermektedir. Çalışmanın temel amacı doğrultusunda, bireylerin aşı tereddüt nedenlerini anlamak için nitel araştırma yöntemi kullanıldı ve Covid-19 aşı tereddütüne neden olan aktörlerin, tereddüt ağlarını nasıl inşa ettiği, sürdürdüğü ve dönüştürdüğü sorularına bir yanıt bulmak için ise aktör-ağ teorisi tercih edildi. Bir aktör-ağ teorisi yaklaşımı ile aşı tereddütüne neden olan aktörlerin/aktantların keşfini sağlamak ve aşı tereddüt ağının hangi etkenlere bağlı olarak güçlendiğini analiz etmek, halk sağlığı yetkililerinin aşı tereddütü olan bireylere hedefli yaklaşımlar geliştirmesi için oldukça güçlü veriler sunabilir. Görüşmelerden elde edilen bulgulara göre, aşının yan etkilerinin olduğu yönündeki iddialar, aşının koruyuculuğunun olmadığına yönelik düşünceler, aşıların geliştirildiği laboratuvar sürecine dair endişeler ve aşılarla ilgili bazı komplo teorilerine olan inançlar, katılımcılar tarafından sıklıkla belirtilen Covid-19 aşı tereddüt nedeniydi. Aktör-ağ teorisi bağlamında değerlendirildiğinde, Covid-19 aşı tereddüt ağını güçlendiren baş aktörlerin güvensizliğe bağlı olarak ilaç şirketlerinin ve hükümetin olduğunun analiz edilmesi, çalışmanın en önemli bulguları arasındaydı.

ABSTRACT Vaccine hesitancy, embodying the delay in vaccine acceptance or rejection despite the availability of vaccination services, is one of the greatest threats to global public health. Although vaccine hesitancy has been observed among a small percentage of people in the process until today, it is likely that its harmful effects and an important health problem will be understood together with the Covid-19 pandemic. During the pandemic process, vaccine hesitancy is common among individuals, it is contagious, misinformed, and the reason for hesitation is not limited to the Covid-19 vaccine. This study shows that vaccine hesitancy is due to different causes, can be strengthened by different actors, and is a complex and dynamic process that reflects networks of meaning among individuals. In line with the main purpose of the study, a qualitative research method was used to understand the reasons for vaccine hesitancy of individuals, and actor-network theory was preferred to find an answer to the questions of how the actors that cause Covid-19 vaccine hesitancy were constructed, maintain and transform their hesitation networks. Enabling the discovery of actors/actants that cause vaccine hesitancy with an actor-network theory approach and analyzing the factors that strengthen the vaccine hesitancy network can provide very powerful data for public health authorities to develop targeted approaches to individuals with vaccine hesitancy. Claims that the vaccine has side effects, thoughts that the vaccine does not have protection, concerns about the laboratory process in which vaccines are developed, and beliefs in some conspiracy theories about vaccines were the reasons for the Covid-19 vaccine hesitancy, which were frequently mentioned by the participants. When evaluated in the context of the actor-network theory, one of the most important findings of the study was the analysis of pharmaceutical companies and the government due to mistrust as the main actors that strengthen the Covid-19 vaccine hesitancy network.