Ebuʾt-Tevfîk Eş-Şeyh İbrahimʾin Tercüme-i Tefsîr-i Hāzin Adlı Eserinde Sıfatların İncelenmesi (Giriş- İnceleme-Metin-Sözlük)( 30a-50b Sayfaları Arası)

Abstract

ÖZ Bu kıymetli eser, Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî Efendi tarafından XIX. yüzyılın başlarında yazılmıştır. Bu yüzyıl Osmanlı Türkçesi dönemine rastlamaktadır. Bu yüzyılda diğer türlere nazaran Kurʾan tercümeleri daha çok yapılmıştır. Çünkü kabul edilen dinin esaslarını uygulayabilmek için dini tamamıyla anlamak, kaidelerini bilmek gerekir. İncelemesini yaptığımız eser de Kurʼan-ı Kerîmʾin tefsirinin tercümesidir. Eserin müellifi hakkında çok az şey bilinmektedir. Metinden edindiğimiz bilgilere dayanarak incelediğimiz “Tercüme-i Tefsìr-i Hāzin” adlı eserin müellifinin “Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî Efendi” olduğunu söyleyebiliriz. Eser, Hâzin el-Bağdâdî'nin “Lübâbüʾt-Teʾvîl fî Me‘âniʾt-Tenzil” adlı eserinin Türkçeʾye tercümesidir. Bunu eserin belirli yerlerinde geçen “Hazin dirki” sözlerinden kolayca anlayabiliriz. Lübâbüʾt-Teʾvîl fî Me‘âniʾt-Tenzil adlı eser, Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî Efendi dışında XV. yüzyılda Musa bin Hacı Hüseyin el-İznikî isimli zat tarafından da tercüme edilmiştir. Hatta Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî Efendiʾnin eseri Musa bin Hacı Hüseyin el-İznikîʼnin eserinin bir nüshası zannedilmiş ve Süleymaniye Kütüphanesiʼne kaydedilmiştir. Daha sonra bu durum Dr. Öğr. Üyesi sayın İsmail Taş tarafından düzeltilmiştir. Doğrusu eserin iki farklı zamanlarda farklı kişiler tarafından tercümesinin yapıldığıdır. İsimleri farklı olan bu eserlerin içeriklerinde de yer yer farklılıklar vardır. Eser, metin bölümünde imlâ ve cümle kurgusu dikkate alınarak günümüz alfabesine aktarılmıştır, daha sonra metnin ses özellikleri ve metinde geçen sıfatlar incelenmiştir. Metinde geçen kelimelerin anlamları, âyetlerin açıklamaları, hadislerin kaynakları dipnot bölümünde yer almaktadır. Dipnotta kelimelerin anlamları verilirken metinde ve sözlükte geçen anlamı verilmiştir. Eser üzerinde metin incelemesinin yanında dilbilgisi olarak sıfatlar da tarafımızdan çalışılmıştır. Cümlelerdeki sıfatların hangi anlamda kullanıldığı ve cümlede ne gibi değişikliğe yol açtığı tespit edilmiştir. Sıfatlar tek tek açıklanmış ve metinden örnekler verilerek cümlenin anlamını nasıl değiştirdiği gösterilmiştir. Müellif bazı yerlerde soru sıfatını cümledeki manayı pekiştirmek için kullanmıştır. Ayrıca müellif, Türkçe sıfatların yanında Arapça ve Farsça sıfatlara da yer vermiştir.

ABSTRACT This precious work was created by Abu't-Tawfik as-Sayyid Sheikh Ibrahim Sirri Efendi in the XIX century. it was written at the beginning of the XIX century. This century coincides with the Ottoman Turkish period. There have been more translations of the Qur'an in this century compared to other types. Because in order to apply the principles of the accepted religion, it is necessary to fully understand the religion and know its bases. The work we are reviewing is also a translation of the exegesis of the Holy Qur'an. Little is known about the author of the work. Based on the information obtained from the text, we can say that the author of the work “Translation-i Tafsìr-i Hāzin”, which we have examined, is “Abu't-Tawfik as-Sayyid Sheikh Ibrahim Sirri Efendi”. The work is a translation into Turkish of Hazin al-Baghdadi's “Lübabü't-Te'vil fi Me'ani't-Tenzil”. We can easily understand this from the words “Hazin dirki” that are mentioned in certain parts of the work. In addition to Abu't-Tawfik as-Sayyid Sheikh Ibrahim Sirri Efendi, the work called Lübabü't-Te'vil fi Me'ani't-Tenzil XV. it was also translated by a person named Musa bin Haji Hussein al-Iznikan in the XII century. In fact, the work of Abu't-Tawfiq as-Sayyid Sheikh Ibrahim Sirri Efendi was thought to be a copy of the work of Musa bin Haji Hussein al-Iznik and was recorded in the Suleymaniye Library. Later, this situation was corrected by Mr. Ismail Taş. The truth is that the work was translated by different people at two different times. There are also differences in the content of these works, the names of which are different. The work was transferred to the modern alphabet taking into account the spelling and sentence structure in the text section, and then the sound characteristics of the text and the adjectives used in the text were examined. The meanings of the words mentioned in the text, the explanations of the verses, the sources of the hadiths are included in the footnote section. The meanings of the words are given in the footnote, while the meanings of the words in the text and in the dictionary are given. In addition to studying the text on the work, adjectives have also been studied grammatically by us. It has been determined in what sense the adjectives in the sentences were used and what changes they led to in the sentence. In some places, the Müellif has used the adjective question to reinforce the meaning in the sentence. Turkish Arabic adjectives are also used in a variety of ways in addition to Turkish adjectives.