Roma ve Geç Antik Çağ’da Paphlagonia Hadrianopolis’i

Abstract

ÖZ Küçük Asya’nın kuzeyi jeopolitik önemi ve zengin kaynakları ile pek çok istilacı kavmin hedefi olmuştur. Sahip olduğu zorlu coğrafya elde tutmayı da zorlaştırdığından bölgede istikrar Roma yönetimine kadar sağlanamamıştır. Bilhassa Paphlagonia’nın iç kesimleri, yerli hanedanlara mensup prensliklerin yönetiminde kabileler olarak kalmıştır. Roma’nın gelişi ile kentler birer birer imparatorluk içinde bir birim haline gelmiştir. Ancak Roma yeterince Hellenleşemeyen kırsal alanlarda aceleci davranmamış ve farklı uygulamalarla bu yerleşimlerin polis karakteri kazanmalarını beklemiştir. Güneybatı Paphlagonia’da ortaya çıkan ‘Kaisareis Proseilemmeneitai’ yani ‘Hadrianopolis’ de bu kentlerden biridir. Roma öncesi tarihi hakkında çok az şey bilinen bu kentin sınırları günümüzde Karabük’e bağlı Eskipazar ilçesinin 3 km batısında ve etrafındaki arazide dağınık biçimde konumlanmakta olup Büyükyaylalar, Budaklar, Beytarla ve Çaylı Köylerini de kapsamaktadır. Şehir zamanla Antik Paphlagonia, Galatia, Bithynia ve Honorias bölgeleri arasında el değiştiren bir sınır kenti haline getirmiştir. Yaygın kanaate göre MÖ 6/5 yılında kurulan şehir, MS 5. yüzyılda en parlak dönemini yaşamış ve Arap saldırılarının arttığı MS 8. yüzyılda terk edilmeye başlamıştır. Yayılım alanı hakkında farklı görüşlere rağmen, Karabük havzasını kapsadığı düşünülen Paphlagonia Hadrianopolis’i, Roma’nın bölgede kurduğu en önemli yerleşim yeri ve bir piskoposluk merkezidir. Kent 19. yüzyıl itibariyle araştırmacı ve gezginlerin ilgisini çekmiş ve bu araştırmacılar keşif için bölgeye gelmişlerdir. Bazı önemli epigrafik buluntulara rağmen bu ziyaretler daha çok topoğrafik incelemelerin ötesine geçememiştir. Kent üzerinde ilk bilimsel çalışma, 2003 yılı itibariyle Kilise B’de Ereğli Müzesi tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazısıdır. 2005-2009 yılları arası Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Prof.Dr. Ergün Laflı başkanlığında bir ekip bölgede yüzey araştırmaları ve kazı çalışmaları gerçekleştirmiştir. 2010-2016 arasında ise Erzurum Atatürk Üniversitesi'nden Prof.Dr. Vedat Keleş yönetimindeki ekip kaçak kazıların yol açtığı tahribat sebebiyle restorasyon çalışmalarına yoğunlaşmıştır. 2016 itibariyle Karabük Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Doç.Dr. Ersin Çelikbaş’ın devraldığı kazı çalışmaları halen devam etmektedir.

ABSTRACT The north of Asia Minor, with its geopolitical importance and rich resources, has been the target of many invading tribes. Since the difficult geography it has makes it difficult to keep it, the region could not provide stability until the Roman administration. The interior of Paphlagonia, in particular, remained tribal under principalities belonging to native dynasties. As of this date, cities one by one became a unit within the empire. However, Rome did not act hastily in rural areas that could not be Hellenized enough and expected them to gain a police character with different practices. 'Kaisareis Proseilemmeneitai', i.e. 'Hadrianopolis', which emerged in southwestern Paphlagonia, is one of these cities. The borders of this city, of which we know very little about its pre-Roman history, are located 3 km west of Eskipazar district of Karabük and are scattered in the surrounding land, and include the villages of Büyükyaylalar, Budaklar, Beytarla and Çaylı. This location city; It turned into a border city that changed hands between the ancient Paphlagonia, Galatia and Bithynia regions. According to the common opinion, the city, which was founded in 5 BC, experienced its heyday in the 5th century AD and was abandoned in the 8th century AD when Arab attacks increased. Paphlagonia Hadrianopolis, which is thought to cover the Karabük basin, despite differing views on its extent. It is the most important settlement and Episcopal Center established by Rome in the region. The city attracted the attention of researchers and travelers as of the 19th century, and these researchers came to the region for exploration. Despite some important epigraphic finds, these visits are mostly topographic. The first scientific study on the city was the rescue excavation carried out by the Ereğli Museum in Church B in 2003. Between 2005-2009, a team under the chairmanship of Professor Ergün Laflı from Dokuz Eylül University performed surveys and excavations in the region. Between 2010 and 2016, the team under the direction of Professor Vedat Keleş from Erzurum Atatürk University, performed restoration works in the city where illegal excavations were destroyed. As of 2016, the excavations of the city, which was taken over by Associate Professor Ersin Çelikbaş, Head of the Archeology Department of Karabük University, are still continuing.