Kutadgu Bilig’de Duyu Fiilleri

Abstract

ÖZ Fiiller genel olarak insanların hareketlerini anlatan sözcüklerdir. Bunlar fiziksel eylemlerdir. Ancak insan düşünen bir varlıktır. Bundan dolayı zihinsel bir süreç sonucunda ortaya çıkan eylemler de bulunur. Zihinsel bir süreç sonucunda ortaya çıkan fiiller mental fiiller olarak adlandırılır. Bunlar kısaca duygular, düşünceler ve algıları anlatan fiillerdir. Bu zihinsel süreç algı ile başlar. Bu durumda duyu fiilleri bu sürecin ilk basamağını oluşturmaktadır. Duyu fiilleri Görme, duyma, işitme, tat alma ve dokunma duyusuyla gerçekleştirilen fiillerdir. Hazırladığımız çalışmada öncelikle mental fiiller hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Sonrasında bu mental sürecin ilk basamağını oluşturan duyu fiilleri hakkında bilgi verilmiş olup konu üzerinde yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Çalışmanın asıl bölümüne geçmeden önce tezin kaynağı olan Kutadgu Bilig ile ilgili bilgilerden ve yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. Çalışmanın asıl içeriğinde ise 11. yüzyılın en önemli metinlerinden olan Kutadgu Bilig’deki duyu fiilleri anlam özelliklerine göre incelenmiştir. Metinde geçen duyu fiilleri anlam özellikleri bakımından görme, işitme, koku alma, dokunma, tat alma duyu fiilleri olarak 5 grupta sınıflandırılmış ve değerlendirilmiştir. Görme, işitme ve tat alma duyu fiilleri Birincil ve İkincil duyular olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir. Dizin kısmında metinde tespit edilen duyu fiillerinin ilk önce temel anlamları verilmiş olup alt başlıklarında genişlediği diğer anlamlar verilmiştir. Bütün bu çalışmaların sonunda 11. Yüzyıl dönem insanının ve yazarın zihin yapısı ortaya konulmuştur.

ABSTRACT Verbs are words that describe the actions of people in general. These are physical actions. But man is a thinking being. Due to this, there are also actions that arise as a result of a mental process. Verbs that arise as a result of a mental process are called mental verbs. These are verbs that briefly describe feelings, thoughts and perceptions. This mental process begins with perception. In this case, the sense verbs constitute the first step of this process. Sensory verbs are verbs that are performed with the sense of sight, hearing, hearing, taste and touch. In the study we have prepared, first of all, a general information about mental verbs is given. Then, information was given about the sensory verbs that constitute the first step of this mental process and the studies conducted on the subject were mentioned. Before proceeding to the main part of the study, the information about Kutadgu Bilig, the source of the thesis, and the studies conducted were mentioned. The main content of the study is 11. sense verbs in Kutadgu Bilig, one of the most important texts of the century, have been studied according to their meaning characteristics. The sense verbs mentioned in the text have been classified and evaluated in 5 groups as sight, hearing, smell, touch, taste sense verbs in terms of their meaning characteristics. The sensory verbs of sight, hearing and taste are examined under two headings as Primary and Secondary senses. In the index section, the basic meanings of the sense verbs identified in the text are given first and the other meanings that are expanded in the subheadings are given. At the end of all these studies, 11. the mind structure of the person and the writer of the century period has been revealed.