Çağatayca Rüya Tabirnamesi (2b – 54b: İnceleme – Metin – Aktarma – Dizin )

Abstract

ÖZ Rüya uyku sırasında zihinde beliren görüntülerin bütünü, görülen hayaller dizisi anlamlarına gelmektedir. Rüya sözlükte ‘görmek’ anlamındaki ru’yet kökünden türemiştir. Rüya ve rüya tabiri ile ilgili olarak yazılan eserlere de genellikle tabirname adı verilmiştir. Tabirnameler yazıldıkları dönemin söz varlığının ortaya konulması ve dil özelliklerinin tespit edilmesi açısından oldukça önem taşımaktadır. Yüksek lisans tezi olarak hazırladığımız bu çalışma, Çağatay Türkçesiyle yazılmış Fransa Milli Kütüphanesinde Türkçe Yazma Eserler 1004A numarada kayıtlı Çağatayca Rüya Tabirnamesinin dil bilgisi özelliklerini, transkripsiyonlu metnini, Türkiye Türkçesine aktarımını ve dizin çalışmasını içermektedir. Bu çalışmanın birinci bölümünde rüya ve tabirname hakkında genel bilgilere, rüya tabiri konusunda ilk metinlere, Türkçe tabirnamelere, İslam anlayışıyla yazılan tabirnamelere, Doğu Türkçesiyle yazılan tabirnamelere ve çalışmamıza konu olan Çağatayca rüya tabirnamesi hakkında bilgilere yer verilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde, Çağatayca Rüya Tabirnamesinin imla, ses ve şekil özellikleri üzerinde incelemeler yapılmıştır. Üçüncü bölümünde Fransa Milli Kütüphanesinde Türkçe Yazma Eserler 1004A numarada kayıtlı olan Çağatayca Rüya Tabirnamesinin 2b-54b arasındaki sayfaların transkripsiyonlu metni hazırlanmış, ardından dördüncü bölümde metnin Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmıştır. Dizin bölümünde ise metnin alfabetik gramatikal dizini, kişi adları, metinde geçen tüm kelimelerin geçtiği varaklar, kelimelerin anlamları, hangi dile ait oldukları hakkında bilgi verilmiştir. Bütün bu çalışmaların ışığında Çağatayca rüya tabirnamesi dönemin söz varlığı, dil yapısı, anlam bilimi açısından son derece önemli olduğu vurgulanmıştır.

ABSTRACT Dream means the whole of the images that appear in the mind during sleep, the series of dreams seen. In the dictionary dream is derived from the root ru’yet, which means to see. The works written about dreams and dream interpretations are usually called "tabirnama". Tabirnames are very important in terms of revealing the vocabulary of the period in which they were written and determining the language characteristics. This study, which we have prepared as a master's thesis, includes the grammatical features, transcription text, translation into contemporary Turkish and index work of the Chagatai Tabirnama registered in the Bibliothèque nationale de France, with the number Suppl. Turc. 1004A. In the first part of this thesis, general information about dreams and interpretations is given, and the first texts on dream interpretation, Turkish interpretations, interpretations written with Islamic understanding, interpretations written in Eastern Turkish are emphasized, and information about the Chagatai dream interpretation, which is the subject of our study, is given. In the second part of our study, the orthographic, sound and morphological features of the Chagatai Tabirnama were examined. In the third part, the transcription of the pages 2b-54b of the Chagatai Tabirnama, which is registered in the number 1004A in the Bibliothèque nationale de France, was prepared. Then in the fourth part, it was translated into contemporary Turkish. In the index section, information is given about the alphabetical grammatical index of the text, the names of the people, the leaves of all the words in the text, the meanings of the words, and the language they belong to. In the light of all these studies, it has been emphasized that the Chagatai Tabrinama is extremely important in terms of vocabulary, language structure and semantics of the period.