İğneada Longoz Ormanlarını Besleyen Derelerin Uygulamalı Hidrografyası ve Sürdürülebilirliği

Abstract

ÖZ Değişen iklim koşulları ve artan nüfus gibi etkenlerin sebebiyle su varlığının kıymeti gün geçtikçe artmaktadır. Nitekim Türkiye tatlı su potansiyeli fazla olmayan ülkeler arasında olduğu için bu durum ayrıca önem arz etmektedir. Suyun ihtiyaç ve taşkın - sel gibi doğal afetlerin ana etkeni konumunda olması su varlığının yönetimi konusunu ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca bu tezin araştırma konusu olan İğneada Longoz Ormanları gibi dünyada nadir görülen ekosistemlerin ortaya çıkması ve devamlı su varlığının korunması ile mümkün olmaktadır. Bu sebeple hassas bir saha olan İğneada Longoz Ormanları araştırma sahası olarak seçilmiştir. Longoz Ormanları’nın ekolojik olarak önemli bir saha olması ve birçok ekosisteme ev sahipliği yapması dışında çok kırılgan bir saha olması araştırmanın önemini ortaya koymaktadır. İğneada Longoz Ormanları’nda en önemli unsurun hidrografya olması, konuyla ilgili bu kapsamda çalışmanın yapılmaması ve sahanın sürdürülebilirliğinin coğrafi bakış açısı ile ortaya konulması araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Çalışma 6 bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde hidrografyayı etkileyen fiziki faktörler, ikinci bölümde hidrografyayı etkileyen beşeri faktörler, üçüncü bölümde sahanın hidrografik özellikleri, dördüncü bölümde araştırma sahasının morfometrik özellikleri, beşinci bölümde İğneada Longoz Ormanları’nın sürdürülebilirliği ve altıncı bölümde sonuç, tartışma ve öneriler şeklinde incelenmiştir. Çalışmada Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri, Orman Genel Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Harita Genel Müdürlüğü, USGS ve diğer veri tabanlarından yararlanılmıştır. Araştırma alanının iklim tiplerinin belirlenmesinde Erinç ve Thornthwaite yöntemleri; hidrografya özelliklerinin ortaya konulmasında morfometrik ve hidrometrik analizler; kartografik ürünlerin hazırlanmasında Coğrafi Bilgi Sistemleri programı olan ArcGIS 10.5 paket programı kullanılmıştır. Böylece araştırma, birçok yöntemin bir arada kullanıldığı karma araştırma modeli olarak desenlenmiştir. İğneada ve çevresinde gözlemlenen litolojik formasyonlar, alt kısımlarda Jura yaşlı mikaşitler ve mermerler bulunurken bu katmanın üzerini Neojen yaşlı çakıl ve çakıltaşlarından oluşan bir katman örtmektedir. Önceki çalışmalarda alt formasyonun Mahya formasyonuna ait olduğu saptanmıştır. Alt tabakayı, Neojen yaşlı sediman kayaçlar (çakıl ve çakıltaşları) uyumsuz bir şekilde örtmektedir. Çalışma sahası incelendiğinde genel olarak tepelik alanlar bulunmaktadır. Arazinin doğu kısmında ise İğneada ve çevresinde özellikle düzlük sahalar yer almaktadır. Çalışma sahası genel bir tabir ile doğudan batıya doğru bir yükseliş göstermektedir. Araziyi oluşturan toprak, vejetasyon ve jeolojik unsurlar Karadeniz Bölgesi’ni yansıtmaktadır. İklim elemanları bir bütün olarak incelendiğinde yağışlı gün sayısı, sisli gün sayısı, bulutlu gün sayısı ve güneş alan gün sayısı arasındaki benzerlik adeta Karadeniz iklim sahasının bir uzantısı olarak dikkat çekmektedir. Marmara yağış rejiminin frontal faaliyetlerin arttığı kış mevsimi yağışlı dönemi oluşturmaktadır. Depresyon geçiş frekanslarının azaldığı ilkbahar aylarından itibaren ise yağış miktarları azalma göstermekte ve yaz mevsimi en kurak dönemi meydana getirmektedir. Ancak kuzeyde Karadeniz’in, güneyde ise Marmara Denizi’nin varlığı nedeniyle denizsel etkiler ağır basmakta ve Karadeniz yağış rejiminde görüldüğü gibi yağışlı dönem ile kurak dönem arasındaki fark azalmaktadır. Araştırma sahasında bulunan toprak gruplarından kireçsiz kahverengi orman toprağı 708,2 km2 alan kaplamaktadır. Genel arazi ile kıyaslandığında %92’lik bir kısma denk düşmektedir. Kireçsiz kahverengi orman toprağından sonra en fazla yer kaplayan toprak türü alüvyal topraklardır. Alüvyal topraklar yaklaşık 50 km2 alanı kaplarken tüm arazinin %6,4’lük kısmına denk gelmektedir. Araştırma sahasındaki büyük ağaç toplulukları kayın, gürgen, karaçam, dişbudak ve diğer yapraklılardır. Saka Gölü çevresinde dişbudak, meşe, akçaağaç ve karaağaç toplulukları bulunurken Mert Gölü çevresinde gürgen, ıhlamur ve dişbudak toplulukları görülmektedir. Arazinin yüksek kesimlerinde kayın – karaçam toplulukları ve karaçam ile az da olsa sarıçam görülürken, Bulanık Deresi ve Avcılar Köyü arasında ise saf karaçam ormanları görülmektedir. Hidromorfik ve morfometrik analizler sonucunda Bulanık Deresi Havzası’nın 107 km çevre uzunluğuna sahip 425 km² alan kapladığı, Çavuşköprü Deresi Havzası’nın 71 km çevre uzunluğuna sahip 165 km² alan kapladığı ve Efendi Deresi Havzası’nın 61 km çevre uzunluğuna sahip 111 km² alan kapladığı belirlenmiştir. Toplam havza uzunluğu Bulanık Deresi Havzası’nda 1649 km, Çavuşköprü Deresi Havzası’nda 607 km ve Efendi Deresi Havzası’nda 467 km akarsu ağı gelişmiştir. Havzada dandritik, paralel ve subparalel drenaj ağları tespit edilmiştir. Ana kol olan 7. ve 6. dizinlere doğrudan bağlanan 4. dizin ve üzerindeki dizinler alt havza olarak kabul edilmiştir. Bulanık Deresi Havzası’nda 16, Çavuşköprü Deresi Havzası’nda 4 ve Efendi Deresi Havzası’nda 9 alt havza tespit edilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda araştırma sahasının coğrafi olarak korunaklı bir sahada yer alması geçmişten günümüze yapısının değişmemesine olanak sağlamıştır. Ancak günümüzde ve yakın gelecekte İğneada yerleşme alanının genişlemesi, nüfusun artması, turizmin gelişmesi ve yapılması planlanan projeler ile birlikte bozulmanın hızlanacağı öngörülmektedir. Bireylerle yapılan mülakatlar sonucu saha SWOT yöntemi ile değerlendirilmiştir. Sahanın doğal güzelliğini ve ekosistemini korumak amacıyla mevcut durumun ortaya çıkarılması ve geleceğe yönelik planlama önerileri coğrafi bakış açısı ile sunulmuştur.

ABSTRACT The value of water asset is increasing day by day due to the factors such as changing climatic conditions and increasing population. As a matter of fact, since Turkey is among the countries that do not have much fresh water potential, this situation is also important decisively. The fact that water is the main factor of natural disasters such as needs and floods brings the issue of water asset management to the forefront. In addition, the emergence and continuation of rare ecosystems in the world, such as Iğneada Longoz Forests, which are the subject of research of this thesis, is made possible by protecting the existence of water. For this reason, Iğneada Longoz Forests, which is a sensitive area, was chosen as a research site. Apart from the fact that Longoz Forests are an ecologically important area and host to many ecosystems, the fact that it is a very fragile area reveals the importance of research. The most important element in Iğneada Longoz Forests is hydrography, and the aim of the research is not to conduct this thesis-level study on this topic, and to demonstrate the sustainability of the site from a geographical point of view. The study is examined under 6 sections. Physical factors affecting hydrography in the first part, human factors affecting hydrography in the second part, hydrographic properties of the site in the third part, morphometric properties of the research site in the fourth part, sustainability of Iğneada Longoz Forests in the fifth part and results, discussions and suggestions in the sixth part were examined. The former General Directorate of Meteorology of the study in the bibliography of studies in the specified State Hydraulic Works, General Directorate of Mineral Research and exploration of Forestry, General Directorate of agricultural research and policy, the map was created by official institutions such as the Directorate General of the bases from data, and from data sources such as the USGS were used. Erinç and Thornthwaite methods for determining the climatic types of the research area; morphometric and hydrometric analyzes for determining the hydrographic characteristics; ArcGIS 10.5 package program, which is a Geographical Information Systems program, was used in the preparation of cartographic products. Thus, the research is supported as a mixed research model in which many methods are used together. The lithological formations observed in and around Iğneada are Jurassic-aged micachites and marbles in the lower parts, while a layer consisting of Neogene-aged pebbles and conglomerates covers this layer. In previous studies, it was determined that the lower formation belongs to the Ridge formation. The substrate is covered by Neogene-aged sedimentary rocks (pebbles and conglomerates) in an incompatible way. When the study area is examined, there are generally hilly areas. In the eastern part of the land, there are flat areas, especially in and around Iğneada. The working area shows a rise from east to west in general terms. The soil, vegetation and geological elements that make up the land reflect the Black Sea Region. When the climate elements are deciphered as a whole, the similarity between the number of rainy days, the number of foggy days, the number of cloudy days and the number of sunny days attracts attention as an extension of the Black Sea climate zone. The Marmara precipitation regime constitutes the rainy period of the winter season in which frontal activities increase. Since the spring months, when the depression transition frequencies decrease, precipitation amounts decrease and the summer season creates the driest period. However, due to the presence of the Black Sea in the north and the Sea of Marmara in the south, marine influences predominate, and the difference between the rainy period and the dry period is decreasing, as can be seen in the Black Sea precipitation regime. Lime-free brown forest soil, one of the soil groups found in the research area, covers an area of 708,2 km2. Compared to the general land, it corresponds to 92%. After lime-free brown forest soil, the soil type that occupies the most space is alluvial soils. Alluvial soils cover an area of about 50 km2 and account for 6.4% of the total land area. The large tree communities at the research site are beech, hornbeam, larch, ash and other leafy. Ash, oak, maple and elm communities are found around Saka Lake, while hornbeam, linden and ash communities are observed around Mert Lake. Beech – larch communities and larch and Pinus slyvestris are seen in the high parts of the land, while pure larch forests are seen between the Bulanık Creek and Avcılar Village. As a result of hydromorphic and morphometric analysis, it was determined that the Bulanık Creek Basin covers an area of 425 km2 with a perimeter length of 107 km, the Çavuşköprü Creek Basin covers an area of 165 km2 with a perimeter length of 71 km, and the Efendi Creek Basin covers an area of 111 km2 with a perimeter length of 61 km. The total watershed length is 1649 km in the Bulanık Creek Basin, 607 km in the Çavuşköprü Creek Basin and 467 km in the Efendi Creek Basin. Dandritic, parallel and subparallel drainage networks have been identified in the basin. 7, which is the main tributary. and 6. 4., which connects directly to directories. the index and the indexes on it are considered as sub-basins. 16 sub-basins have been identified in the Bulanık Creek Basin, 4 in the Çavuşköprü Creek River Basin and 9 in the Efendi Creek River Basin. As a result of the evaluations, the fact that the research site is located in a geographically protected area has allowed its structure to remain unchanged from the past to the present. However, it is expected that the deterioration will accelerate with the expansion of the settlement area in Iğneada today and in the near future, the population increase, the development of tourism and the planned projects. As a result of interviews with individuals, the field was evaluated by the SWOT method. In order to protect the natural beauty and ecosystem of the site, the current situation and planning proposals for the future have been presented from a geographical point of view.