AFGANİSTAN BELH NEHİR ALT HAVZASI ENTEGRE SU KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN WEAP PROGRAMI İLE MODELLENMESİ

Abstract

ÖZET

Bu çalışmada, Afganistan’da Kuzey Nehir Havzası’nın alt havzası olan Belh Nehir Havzası’nın entegre su kaynakları yönetimi ve su bütçesi değerlendirilmesi amacıyla WEAP (Water Evaluation and Planning System) yazılımı kullanılmıştır. Havzada bulunan su kaynakları ile 10 adet talep bölgeleri (sulama, içme suyu vb.) yazılıma tanıtılmış, akım gözlem istasyonlarından temin edilen uzun yıllar (2010-2021) yağış, buharlaşma, akış vb. hidrolojik veriler ile nüfus, sulama arazileri ve içme suyu kullanımlarına dair bilgiler WEAP programına girilmiştir. Oluşturulan modelde mevcut veriler girilerek senaryo 1 (mevcut durum) oluşturulmuş daha sonra yağış, buharlaşma, akım vb. değerlerinin uzun süreli aylık ortalama maksimum ve minimum değerleri kullanılarak, mevcut senaryoya ilave edilmiş (2022- 2050) yılları arasındaki tahmin sonuçları, senaryo 2 (iyimser durum) ve senaryo 3 (kötümser durum) ile oluşturularak üç farklı halde analizler gerçekleştirilmiş ve sonuçlar irdelenmiştir. Gerçekleştirilen analizlere göre, Belh Nehir Havzası’na yüzeysel ve Mezar-ı- Şerif Bölgesinden gelen yeraltı sularının dahil edilmesiyle bulunan mevcut durumdaki su potansiyeli yıllık olarak 4747 milyon m^3 iken; bu değerin iyimser senaryoda 2050 yılında 9741 milyon m^3 olabileceği, kötümser senaryoda ise 1811 milyon m^3 olabileceği belirlenmiştir. Mevcut durumda 29394 milyon m^3 olarak karşılanamayan su ihtiyacının ise 2050 yılında iyimser senaryoda 14103 m^3 , kötümser senaryoda 49979 milyon m^3 olabileceği tespit edilmiştir. Belh Nehir Havzası’nın mevcut durumda kayıplarla birlikte karşılanan ihtiyacı %7.81 iken, 2050 yılı için iyimser durumda %27.14 ve kötümser durumda %1.71 olarak hesaplanmıştır. Havzası’nın mevcut durumda kayıplar hariç, karşılanan ihtiyacı %12 iken, 2050 yılı için iyimser durumda %33.9 ve kötümser durumda %3.1 olarak hesaplanmıştır. Afganistan su kaynaklarının entegre su kaynakları yönetimi (IWRM) anlayışıyla ele alınması ve gelecek su kaynağı planlamalarının bu esaslar ile insan ve doğanın gereksinimleri ve hükümet vizyonları da göz önüne alınarak yapılmasının önemi anlaşılmaktadır. Mevcut sistemlerdeki kayıp-kaçakların, belgeli belgesiz kuyu ve sondaj uygulamaları ile çekilen suların, belli yöntemlerle kontrol edilerek su kaynaklarının en verimli şekilde planlaması yapılmalıdır.

ABSTRACT

In this study, WEAP (Water Evaluation and Planning System) software was used for the integrated water resources management and water budget calculation of the Balkh River Basin, which is the sub-basin of the Northern River Basin in Afghanistan. The water resources in the basin and 10 demand sites (irrigation, drinking water, etc.) were introduced to the software, and precipitation, evaporation, runoff, etc., obtained from flow observation stations for long years (2010-2021). Hydrological data and information on population, irrigation lands and drinking water use were entered into the WEAP program. Scenario 1 (current situation) was created by entering the existing data in the created model. Subsequently, the long-term monthly average maximum and minimum values of precipitation, evaporation, runoff and similar values were added to the current scenario. Forecast results between the years (2022-2050) were created with scenario 2 (optimistic case) and scenario 3 (pessimistic case) and analyzes were carried out in three different situations and the results were examined. According to the analyzes carried out, the current water potential found by the inclusion of surface water and groundwater from the Mezar-i-Sharif Region in the Balkh River Basin is 4747 million m³ annually; it has been determined that this value will be approximately 9741 million m³ in 2050 in the optimistic scenario and 1811 million m³ in the pessimistic scenario. It has been determined that the water need, which cannot be met as 29394 million m³ in the current situation, approximately 14103 m³ in the optimistic scenario and 49979 million m³ in the pessimistic scenario in 2050. While the current met need of the Balkh River Basin is 7.81% with losses, it has been calculated as 27.14% in an optimistic situation and 1.71% in a pessimistic situation for 2050. While the current met needs of the Basin, excluding losses, is 12%, it is calculated as 33.9% in the optimistic situation and 3.1% in the pessimistic situation for 2050. It is understood that Afghanistan's water resources should be handled with an integrated water resources management (IWRM) approach and future water resource planning should be made by considering human needs, environmental impact and government visions. Water resources should be planned in the most efficient way by controlling the amount of undocumented wells, drilling and detect the losses and leakages in the existing systems with certain methods.