Denizli Sancağı Ezine-i Lazkiye (Sarayköy) Kazası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı (Temettuat Defterlerine Göre)

Abstract

ÖZ 19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin anlaşılmasında ve sosyo-ekonomik durumunun tespit edilmesinde Cumhurbaşkanlığı Arşiv Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan temettuat defterleri araştırmacılar için temel kaynakların başında gelmektedir. 1839 yılında Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile birlikte hukuki, iktisadi ve sosyal birçok alanda başlatılan yenilik çalışmalarının iktisadi anlamda yansıması olan ve Osmanlı Devleti’nin sosyal durumuna ilişkin de ayrıntılı veriler sunan temettuat defterleri, 19. yüzyıl ortalarında taşra ahalisinin meslek, emlâk, hayvan ve gelirleri hakkında önemli bilgiler içermektedir. Temettü kelime anlamı olarak kar, kazanç elde etmek anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda temettuat defterlerine kaydedilen emlâk, hayvan ve gelir verileri, halkın ekonomik durumunu göstermesinin yanı sıra defterlerde mesleklere, yetiştirilen tarım ürünlerine de yer verildiğinden taşranın sosyal yapısı, iklimi gibi birçok konunun değerlendirilmesine ışık tutmaktadır. Bu çalışmada, Denizli iline bağlı Ezine-i Lazkiye Kazası’na ait yedi temettuat defteri transkript edilmiştir. Defterlerin incelenmesi sonucunda ulaşılan bulgulara göre, 1844-1845 yıllarında Ezine-i Lazkiye Kazası yedi karye ve merkezden ibaret olup kazanın başlıca ekonomik yapısını tarım, hayvancılık ve sanayi oluşturmuştur. Sanayide dokumacılık ön plandadır. Tarım ürünleri içinde buğday ve pamuk üretiminin bölgede yaygın olduğu görülmektedir. Defterlerdeki kayıtlara göre oluşturulan tablolar aracılığıyla Ezine-i Lazkiye Kazası’ndaki toplam hane sayısı, meslekler, tarım arazileri, hayvan sayıları ve alınan vergi çeşitleri saptanarak bölgenin ekonomik ve sosyal durumu açıklanmaya çalışılmıştır.

ABSTRACT The temettuat registers in the Ottoman Archive of the Presidency Archive are one of the main sources for researchers in understanding the 19th century Ottoman Empire and determining its socio-economic situation. The temettuat registers, which are the economic reflection of the innovation studies initiated in many legal, economic and social areas with the declaration of the Tanzimat Edict in 1839, and which also provide detailed data on the social situation of the Ottoman Empire, were it contains important information about in come. Temettu literally means profit and gain. Real estate, livestock and income data recorded in the temettuat registers in the 19th century sheds light on the evaluation of many issues such as the social structure and climate of the provincial, since occupations and agricultural products are included in the registers, as well as showing the economic status of the people. In this study, seven temettuat registers belonging to Sanjak Ezine-i Lazkiye of Denizli province were transcribed. According to the findings obtained as a result of the examination of the books, Sanjak Ezine-i Lazkiye consisted of 7 villages and centers in the years 1844-1845, and the main economic structure of the district was agriculture animal husbandry and industry. Weaving is at the forefront in the industry. It is seen that wheat and cotton production among agriculturel products is widespread in the region. The economic and social situation of the region was tried to be explained by determining the total number of households, occupations, agricultural lands, animal numbers and tax types in the Sanjak Ezine-i Lazkiye through the tables created according to the records in the boks