YOZGATLI NÂZÎ DİVÂNI SÖZLÜĞÜ (BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜK)

Abstract

ÖZ Şiir metinlerini anlama ve izah etmede çeşitli şerh metotları kullanılmıştır. Bu şerh metotları şerh edilen metnin dili, muhtevası, yapısı ile okuyucu kitlesi gibi sebeplerden dolayı değişiklik gösterebilmektedir. İncelenen şairin edebi kişiliğinin iyi bir şekilde yorumlanabilmesi için şerh eden kişinin bu yöntemleri en doğru şekilde yapması gerekir. Bu tezde geleneksel şerh geleneğinin modern bir yansıması olarak kabul edilebilecek TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) proje altyapısıyla Yozgatlı Nâzî’nin divanı üzerine bir bağlam çalışması yapılmıştır. Elektronik bu sisteme Nâzî’nin tenkitli metin olarak yayımlanan divanı transkriptli olarak yüklenmiş, divanda yer alan sözcükler anlam bütünlüğüne, sanat anlayışına, devrin yapısına ve taranan kaynaklara göre anlamlandırılmıştır. Anlamlandırılan kelimeler TEBDİZ alt yapısından bağlamlı dizin hâline getirilerek şairin edebi kişiliği hakkında yorumlamalar yapılmaya çalışılmıştır. Böylelikle şairin divanında bulunan şiirlerin mana bakımından deşifre edilmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde Nâzî Divanı’nın bütününe modern bir bakış kazandırılmıştır. Nâzî’nin sözcük seçimleri onun üslubu hakkında önemli ipuçları verir. Bu nedenle şairin şiirlerinde onun hayatında yaşadığı olay, durum ve duyguların izlerine sıklıkla rastlanmaktadır. Nitekim, Yozgatlı Nâzî’nin ruhunda ve düşünce dünyasında 26 yaşında yakalandığı hastalığın derin etkileri hissedilmektedir. Bu sebeple onun şiirlerinde sevgiliden ve felekten şikâyetin önemli bir yer tuttuğu görülür. Bu duygulardan uzaklaşıp Karacaoğlan gibi neşeli bir uçarılığın olduğu şiirleri sınırlı da olsa mevcuttur. Bir-iki şiirinin dışında dini ve tasavvufi şiire eğiliminin olmadığı görülür. Şiirlerinin içeriği, Nâzî’yi halk ve divan şiiri müştereğinde değerlendirilebilecek bir şair yapmaktadır. Zira şiirlerinde Fuzulî, Âşık Ömer, Ercişli Emrah ve Karacaoğlan’ın etkileri görülmektedir.

ABSTRACT Numerous annotation methods have been used to comprehend and explain poetry texts. These annotation methods may differ depending on the language, content, structure, and readership of the annotated text. In order for the poet's literary personality to be properly interpreted, the commentator must use these methods correctly. In this thesis, a context study of the Nazi Divan of Yozgat was carried out using the project infrastructure of TEBDIZ (Contextual Index and Functional Dictionary of Historical and Literary Texts), which can be thought of as a modern reflection of the traditional commentary tradition. Nazi's Divan, which had been published as a critical text, was uploaded to this electronic system with a transcript, and the words in the divan were interpreted based on the integrity of meaning, understanding of art, period structure, and scanned sources. Meaningful words were made into a contextual index from the TEBDIZ infrastructure, and interpretations were made about the poet's literary personality. Thus, the goal is to decipher the meaning of the poems in the poet's divan. In this way, the entire Nazi Divan has been given a modern perspective. Nazi's word choices reveal a lot about his personality. As a result, traces of the poet's life event, situations, and feelings are frequently encountered in the poet's poems. In fact, the profound effects of the illness he contracted at the age of 26 are still felt in the poet's soul and world of thought. As a result, it is clear that the complaint about the beloved and fate plays an important role in his poems. His poems, which move away from these feelings and have a cheerful frivolity like Karacaoglan, are available, albeit limited. Apart from one or two of his poems, it is seen that he does not have a tendency to religious and mystical poetry. The content of his poems distinguishes Nazi as a poet who can be classified as folk or divan literary. Because his poems show the influence of Fuzuli, Asik Omer, Ercisli Emrah, and Karacaoglan.