AVRUPA BİRLİĞİ ÜYE ÜLKELER İLE TÜRKİYE’NİN İNSANİ GELİŞMİŞLİK ENDEKSİNE GÖRE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Abstract

ÖZ

1960 yıllarında Dünya ekonomilerinde kalkınmanın asıl göstergesinin Milli Gelirdeki büyüme olduğu görüşü yaygındı. Fakat 80’li yıllara doğru gelindiğinde sadece Milli Gelire bakılarak bir ülkenin kalkındığını söylemek yetersiz kalmıştır. Bu sebeple İktisatçılar ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ortak bir noktada buluşarak artık kalkınmanın yeni bir göstergesi olması gerektiğini savunmuştur. Bu sebeple yapılan araştırmalar sonucunda kalkınmanın asıl göstergesinin insan hayatının kalitesinden ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Böylece insan hayatının kalitesini belirten üç endeks ortaya çıkmıştır. Bunlar sağlık, eğitim ve gelir endeksleridir. Bu üç gösterge ile bir insanın sağlıklı ve uzun bir yaşam sürmesi için gerekli olan zamana “Doğumda Yaşam Beklentisi” adı verilmiş, kişinin kendini gerektiği şekilde geliştirmek için ihtiyaç duyduğu eğitimi almasına “Beklenen ve Ortalama Eğitim Süresi” adı verilmiş, kişinin gerekli olan bu sağlık ve eğitim koşullarına rahatlıkla ulaşabilmesi ihtiyaç duyduğu gelir seviyesine ise “Kişi Başına Milli Gelir” adı verilmiştir. Bu bilgiler ışığında hesaplanan ve her yıl rapor halinde yayınlanan İnsani Gelişme raporu (IRG) içerisinde İnsani Gelişme Endeksine yer verilmektedir. Bu endeks hesaplanırken kullanılan formüller, değişkenler ve alt-üst sınırlar mevcuttur. Hesaplama içine dahil edilen bu bilgiler ise en son olarak 2010 yılında UNDP tarafından düzenlenen kurallara göre belirlenmekte ve buna göre hesaplama yapılmaktadır. Bu çalışma İnsani Gelişme endeksinin ne olduğu, hangi unsurlardan oluştuğu, hesaplamaya dahil edilen alt-üst sınırları, beklenen eğitim süresinin sebep olduğu soruna değinmiş ve AB ülkeleri ile Türkiye’nin endeks değerleri ve göstergeleri sonucunda 1990-2022 yılı arasındaki genel durumları hakkında bilgi verilmiştir. Avrupa Birliği’nin kurucu üyelerinin birliğe sonradan katılanlara göre daha avantajlı olduğunu, Türkiye’nin üye ülkelerin çoğuna göre gelişme hızının daha yüksek seyrettiğini ancak Türkiye’nin İnsani Gelişme açısından üye ülkeleri

yakalayabilmek için sağlık ve eğitim alanlarına daha çok ilgi göstermesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

ABSTRACT

In the 1960s, it was believed that the main indicator of development in world economies was growth in National Proceeds. However, in the 1980s it was not enough to say that a country developed by looking only at the National Proceeds. For this reason, economists and the United Nations Development Program (UNDP) came together at a common point and argued that this should be a new development indicator. For this reason, as a result of the researches, it has been understood that the main indicator of development stems from the quality of human life. Thus, three indices that show the quality of human life have emerged. These are health, education and earnings directories. With these three indicators, the time required for a person to live a healthy and long life is called life expectancy at birth, the expected and average education period for the person to receive the education he/she needs to develop himself/herself properly is called the expected and average education period, and the person can easily reach these necessary health and education conditions. The income level needed is called national earnings per capita. The Human Development Index is also included in the Human Development report, which is calculated in the light of this information and published as a report every year. There are formulas, variables and lower and upper limits used in calculating this index. This information, which is included in the calculation, is determined according to the rules issued by UNDP in 2010 and calculations are made accordingly. In this study, what the Human Development index is, what elements it consists of, the lower and upper limits included in the calculation, the problem caused by the expected education period, and the general situation of the EU countries and Turkey between 1990-2022 as a result of the index values and indicators was given. It has been concluded that the founding members of the EU are more advantageous than the ones that joined the union later, that Turkey's development rate is higher than most of the member countries, but that Turkey needs to pay more attention to the fields of health and education in order to catch up with the member countries in terms of Human Development.