Afifüddin Tilimsânî ve Şerhu Menâzili’s-sâirîn Adlı Eserinin Değerlendirilmesi

Abstract

ÖZ Bu tez çalışmasında Sadreddin Konevî’nin öğrencilerinden Afifüddin Tilimsânî’nin Menâzil şerhi olarak ortaya çıkardığı şerh eseri temel alınmıştır. Birinci bölümde tasavvufî şerh geleneği, ikinci bölümde Tilimsânî’nin şerh yöntemi ve üçüncü bölümde de Menâzil’deki makam ve kavramlara yaklaşımı ele alınmıştır. Şerh geleneğini içeren bölümde tasavvufî manada şerh yazımının nasıl başladığının ve geliştiğinin ortaya konabilmesi için öncelikle tasavvufî eserlerin hangileri olduğu ile bunlara yazılan şerhlerin tespitine girişilmiştir. Şerh olarak telif edilen eserlere ulaşıldıktan sonra şerhler kategorize edilmiş ve böylece tasavvufî şerhler ayet, hadis, esmâ, vird/zikir gibi tasnife tâbi tutularak incelenmiş ve literatür listesi oluşturulmuştur. İkinci bölümde Afifüddin Tilimsânî’nin hayatının araştırılması ve Menâzil’i şerh ederken kullandığı yöntemin tespiti söz konusu edilmiştir. Ancak kaynaklardaki bilgilerin kısıtlı oluşu Tilimsânî’nin hayatına dair detaylı bilgilere ulaşılmasını zorlaştırmıştır. Bununla beraber eserlerinden ve kendisini konu edilen çalışmalardan hareketle bir Tilimsânî portresi ortaya konmuştur. Şerh yönteminde ise Tilimsânî’nin Menâzil şerhini teşkil ederken başvurduğu kaynaklardan kullandığı açıklama yöntemlerine kadar birçok husus başlıklar halinde incelenerek şerh metoduna dair izlenimler aktarılmıştır. Üçüncü bölüm seyrü sülûkunu tamamlamış ve dolayısıyla Herevî’yle aynı deneyimleri yaşamış bir sûfî olarak Tilimsânî’nin Menâzil’deki bazı makamlara yaklaşımının ortaya konduğu kısımdır. Bu çerçevede bidayet, giriş, muamelat, usûl, vâdi, haller, hakikatler ve nihayet başlıklarının altındaki bazı makamlar inceleme konusu edilerek Tilimsânî’nin makamlar üzerinden görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT This thesis study is based on the commentary work of Afifüddin Tilimsânî, one of Sadreddin Konevi's students, as the commentary on Menâzil. In the first part, the tradition of mystical commentary, in the second part, Tilimsani's method of commentary and in the third part, his approach to the makams and concepts in Menâzil are discussed. In the section containing the tradition of commentary, in order to reveal how the writing of commentary in the mystical sense began and developed, firstly, it was attempted to determine which mystical works were and the commentaries written on them. After reaching the works that were copyrighted as annotations, the annotations were categorized and thus the sufistic commentaries were examined by classifying them such as verse, hadith, names, vird/dhikr, and a literature list was created. In the second part, the research of Afifüddin Tilimsânî's life and the determination of the method he used while commenting on Menâzil are discussed. However, the limited information in the sources made it difficult to reach detailed information about Tilimsani's life. In addition to this, a portrait of Tilimsânî has been put forward based on his works and the studies dealing with him. In the commentary method, many issues from the sources that Tilimsânî used while forming the Menâzil commentary to the explanation methods he used were examined under headings and the impressions about the commentary method were conveyed. The third chapter is the part in which Tilimsânî's approach to some makams in Menâzil, as a sufi who has completed the course of sûluk and therefore had the same experiences as Herevi, is presented. In this context, some maqams under the headings of bidyat, introduction, treatment, usûl, valley, states, truths and finally, some maqams under the headings were examined and Tilimsânî's views on maqams were tried to be determined.