Kişilik Özellikleri, Tutumluluk, Gösterişçi Tüketim ve İhtiyaç Algısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Abstract

ÖZ Tüketim olgusu insanlık tarihinin başlangıcından bu yana aralıksız ve kesintisiz olarak insan hayatındaki varlığı devam eden bir eylem olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüketim üzerine yapılan çalışmalar ve tanımlamalar incelendiğinde bu eylemin altında yatan itici gücün ihtiyaç olgusu olduğu görülmektedir. Bu tanıma göre ihtiyaçları gidermek üzere yapılan eylemler bütününe tüketim denilmektedir. Dolayısıyla tüketim eylemini anlamak için ihtiyaç kavramını anlamak gerekmektedir. Tüketim olgusu insan hayatının vazgeçilmez bir eylemi olduğundan toplumsal dönüşümlerden etkilenmiş hatta bazı durumlarda toplumsal dönüşümlerin kaynağını oluşturmuştur. Geleneksel, modern ve postmodern olarak adlandırılan dönemlerde yaşanan gelişmelerden tüketim de nasibini almıştır. Günümüz postmodern yapısı çerçevesinde anlamlandırdığımız tüketim olgusu aslında geleneksel dönemdeki tüketim anlayışından oldukça farklı bir yapıdadır denebilir. Geleneksel dönemden bugüne ihtiyaç kavramı ve bireylerin ihtiyaç algıları da benzer şekilde değişim ve dönüşüm yaşamıştır. İhtiyaç hayatta kalmak için gerekli olan temel ürünlere yönelmenin ötesine geçerek hazza, sembollere, kimliğe, statü ve prestij yansıtan ürünlere olan gereksinime dönüşmüştür. İnsanlar bu faydaları ışığında daha önceleri fonksiyonel anlamları sebebiyle ürünlere yükledikleri “lazım olma” anlamını bizatihi tüketimin kendisine yüklemiş ve tüketme eyleminin kendisi ihtiyaç haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı bireylerin değişen tüketim alışkanlıkları çerçevesinde ihtiyaç kavramına bakış açılarını ve ihtiyacı nasıl algıladıklarını ortaya koymaktır. Bu doğrultuda bireylerin kişilik özellikleri, tutumluluk düzeyleri ve gösterişçi tüketim eğilimleri ile ihtiyaç algıları arasındaki ilişkilerin ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaç ve hedef doğrultusunda hazırlanan anket formuyla Karabük ilinde ikamet eden 605 kişiden veri toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizleri sonucunda katılımcıların demografik özelliklerine göre ihtiyaç algılarının, tutumluluk düzeylerinin ve gösterişçi tüketim eğilimlerinin farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Kişilik özellikleri, tutumluluk, gösterişçi tüketim ile ihtiyaç algıları arasında anlamlı ilişkinin olduğu, bireylerin ihtiyaçları dolayısıyla da tüketim tercihlerinin bu değişkenlerin etkisiyle şekillendiği tespit edilmiştir.

ABSTRACT Since the beginning of human history, the phenomenon of consumption emerges as an continuously and uninterrupted action in human life. When the studies and definitions on consumption are examined, it is seen that the driving force underlying this action is the phenomenon of need. According to this definition, the whole of actions taken to meet the needs is called consumption. Therefore, in order to understand the act of consumption, it is necessary to understand the concept of need. Since the phenomenon of consumption is an indispensable act of human life, it has been affected by social transformations and even in some cases has been the source of social transformations. Consumption has also taken its share from the developments in the traditional, modern and postmodern periods. It can be said that the phenomenon of consumption, which we interpret within the framework of today's postmodern structure, is actually quite different from the consumption understanding in the traditional period. The concept of need and the need perceptions of individuals have similarly experienced changes and transformations since the traditional period. The need has gone beyond turning to the basic products necessary for survival and has turned into the need for products that reflect pleasure, symbols, identity, status and prestige. In the light of these benefits, people have attributed the meaning of "necessity" that they previously attributed to products due to their functional meanings, to consumption itself, and the act of consuming itself has become a necessity. The aim of this study is to reveal the perspectives of individuals on the concept of need and how they perceive the need within the framework of their changing consumption habits. In this direction, it is aimed to reveal the relationships between individuals' personality traits, frugality levels, conspicuous consumption tendencies and need perceptions. Data were collected from 605 people residing in the province of Karabük with a questionnaire prepared in line with this purpose and target. As a result of the analysis of the data obtained, it was concluded that the perceptions of needs, frugality levels and conspicuous consumption tendencies differed according to the demographic characteristics of the participants. It has been determined that there is a significant relationship between personality traits, thrift, conspicuous consumption and perceptions of needs, and that the needs of individuals and therefore consumption preferences are shaped by the effect of these variables.