Kapasite ve İşlevsellik İkileminde İslam İşbirliği Teşkilatı: Kuruluşu, Yapısı, İşleyişi ve Faaliyetleri

Abstract

ÖZ Vestfalya antlaşması sonucunda ortaya çıkan sistemin barış içinde devamı için uluslararası örgütler vazgeçilmez niteliğe sahiptir. Yüzyılları kapsayan bu sürecin en önemli evrelerinden olan 20. yüzyılda yaşanan gelişmeler uluslararası sistemin bugünkü haliyle şekillenmesine neden olmuştur. Bu evrede uluslararası örgütler sayı ve etkisi itibariyle yeni niteliksel boyut kazanmıştır. Evrensel bir örgüt BM’nin yanı sıra bölgesel veya belli kriterler doğrultusunda oluşturulan çok sayıda uluslararası örgüt, 20. yüzyılda tarih sahnesine çıkmıştır. Bu örgütlerden biri de 22–25 Eylül 1969 tarihlerinde Rabat’ta düzenlenen İslam Zirve Konferansı’nda alınan bir kararla kurulmuş olan İslam Konferansı Örgütü’dür. Örgütün adı, 2011 yılında Kazakistan’ın başkenti Astana’da düzenlenen 38. Dışişleri Bakanları toplantısında alınan kararla İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirilmiştir. Türkiye’nin üye olduğu İslam İşbirliği Teşkilatı sayı ve coğrafi kapsamı itibariyle dünyanın en büyük dinlerinden olan İslam dinine mensup olan toplumların temsil olunduğu en büyük örgüttür. Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle dünyanın siyasi haritasında yaşanan önemli değişiklikler ve yeni bağımsız devletlerin ortaya çıkması bu örgütün yapısı ve faaliyet alanını etkilemiştir. İslam İşbirliği Teşkilatı’nı konu alan bu çalışmada uluslararası örgütler kavramsal ve kuramsal çerçevede ele alınmış, uluslararası sistem, uluslararası örgüt, örgütlerin türleri ve hukuki statüsü, ayrıca, ilgili kavramlar üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca, teşkilatın kuruluş süreci, yapısı, üye devletler ve üyelik statüleri ele alınmıştır. İslam İşbirliği Teşkilatı’nın çalışma şekli, kapasitesi ve işlevselliği incelenmiş, teşkilatın tutumu İslam ülkelerinin sorunları bağlamında değerlendirilmiştir.

ABSTRACT International organizations are indispensable for maintaining the peace of the system that emerged as result of the Westphalia Treaty. Comprising one of the most important phases of this process that stretches across centuries, the developments that were experienced during the 20th century caused the international system to take its current shape. In this phase, international organizations have gained a qualitative size based on their numbers and effects. Besides the UN with its universal quality, many regional organizations and organizations established based on certain criteria emerged in the 20th century. One such organization is the Organisation of the Islamic Conference that was established with the resolution adopted during the Islamic Summit Conference held in Rabat on 22-25 September 1969. The name of the organization was changed to the Organisation of the Islamic Cooperation (OIC) with the decision taken during the 38th Ministers of Foreign Affairs meeting organized in Kazakhstan’s capital Astana in the year 2011. Islam is one of the largest religions in the world based on the number of its adherents and its geographic extent. The OIC, of which Türkiye is a member, is thus the largest organization of its kind in which the communities belonging the religion of Islam are represented. The emergence of new independent states and the occurrence of important changes in the political map of the world with the end of the Cold War have affected the Organisation of the Islamic Cooperation’s structure and area of activities. This study that focuses on OIC discusses international organizations in the conceptual and theoretical framework, and makes evaluations on the international system, international organizations, organizations’ types and legal statuses, as well as related concepts. The study also discusses OIC’s establishment process, its structure, its member states, and membership statuses. Lastly, the study discusses OIC’s way of operation and its capacity and functionality, and evaluates the organization’s position within the context of the problems of Islamic countries.