Mehmed Emin Üsküdari Ve Şerh-u Kaside-i Nuniyye Fî Îlmi’l-Akaid İsimli Eserin Kelam Açısından Tahlili

Abstract

ÖZ Hz. Peygamber döneminden sonra kelâm ilmi, mütekaddimin ve müteahhirin döneminleriyle birlikte zengin bir bilgi ve kültür seviyesine ulaşarak günümüze kadar taşınmıştır. Kelâm ilminin bu süreç içerisinde değerlendireceğimiz bir durak ise Osmanlı dönemindeki kelâm çalışmalarıdır. Osmanlı İmparatorluğu’nun 7. padişahı Fatih Sultan Mehmed Han döneminde medrese müfredatına kelâm kitaplarının dâhil edilmesiyle birlikte kelâm ilmi, en parlak dönemini yaşamıştır. Bu dönemde Fatih Sultan Mehmed’in değer verdiği aynı zamanda İstanbul’un ilk kadısı olan Hızır Bey’de kelâm ilmine katkı sağlayacak “Kaside-i Nuniyye” adlı eserini yazmıştır. Medreselerde Eş’ari kelâm eserleri okutulsa da Hızır Bey, Mâtüridî kelâmının görüşlerini manzum bir eserde toplayarak Mâtüridî kelâm anlayışını öne çıkarmıştır. XVII-XVIII. yüzyıllarda Kaside-i Nuniyye’ye çok sayıda şerh ve haşiyeler yazılarak eserin önemi daha da belirgin hale gelmiş ve eser üzerine yazılan şerh ve haşiyeler kelâm ilmine katkı sağlamıştır. Bunlardan birisi de hem şerhini hem de haşiyesini yapan Mehmed Emin Üsküdari’dir. Şerhini ele alacağımız bu çalışmada Mâtüridî kelâm anlayışının yanı sıra bazı akaid konularında Eş’ari kelâm anlayışının da hâkim olduğu yansıtılmaya çalışılmıştır. “Şerh-u Kaside-i Nuniyye fi ilmi’l-akaid” isimli eserin kelam açısından tahlilin yapıldığı bu çalışmada Mehmed Emin Üsküdari’nin kelâmî görüşlerine yer verilecektir.

ABSTRACT After the period of the Prophet, the science of kalam has reached a rich level of knowledge and culture, together with the periods of the pastor and the contractor, and has been carried to the present day. One stop of the science of kalam that we will evaluate in this process is the kalam studies in the Ottoman period. The science of kalam experienced its heyday with the inclusion of kalam books in the curriculum of the madrasa during the reign of Mehmed the Conqueror, the 7th sultan of the Ottoman Empire. In this period, Hızır Bey, who was valued by Mehmed the Conqueror and also the first judge of Istanbul, wrote his work "Kaside-i Nuniyye", which will contribute to the science of kalam. Even though Ash'ari kalam works are taught in madrasas, Hızır Bey brought the Mâtüridî kalam understanding to the fore by gathering the views of Mâtüridî theology in a verse work.

XVII-XVIII. Many annotations and annotations were written to Kaside-i Nuniyye in the centuries, making the importance of the work more evident and the annotations and annotations written on the work contributed to the science of kalam. One of them is Mehmed Emin Üsküdari, who made both his commentary and annotation. In this study, whose commentary will be discussed, it has been tried to reflect that, in addition to Mâtüridî kalam understanding, Ash'ari kalam understanding dominates in some akaid issues. In this study, where the investigation and evaluation of his work titled "Şerh-u Kaside-i Nuniyye fi ilmi'l-akaid" is made, Mehmed Emin Üsküdari's words will be included.