Hz. Ömer’in Yönetim Anlayışının Etik Liderlik Perspektifinden Analizi

Abstract

ÖZET Son yıllarda; iş, sanat, siyaset, spor, dini vb. birçok farklı alanda etik skandallar meydana gelmiştir. Bu skandallar, küreselleşmeye bağlı olarak geniş bir coğrafyada maddi ve manevi zararlara neden olmuştur. Buna bağlı olarak, araştırmacılar etik konusuna yönelmiş ve 2000’li yılların başında etik liderlik teorileri geliştirilmiştir. Önceki yıllarda yapılan liderlik araştırmalarından farklı olarak, etik liderlik teorisyenleri liderlerin salt ahlaki yönüne odaklanmıştır. Söz konusu liderlik teorisi, sosyal öğrenme teorisi ve sosyal mübadele teorisi üzerine temellendirilmiştir. Sosyal öğrenme teorisine göre bireyler, rol modelleri vasıtasıyla davranışlarını şekillendirmektedir. Sosyal mübadele teorisi ise karşılıklılık esasına dayanmaktadır. Buna göre liderlerin etik ilkelere bağlı olması, takipçilerin de bu yönde davranması eğilimini arttırmaktadır. Bu bağlamda örgütlerde etiğin yayılımı için liderler, takipçileri için örnek davranışlar sergilemelidir. Liderlerin hayatı ve yöneticilik deneyimleri, yöneticiler veya yönetici adayları için önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır. Bu liderler, hayatta olan birisi olabileceği gibi, tarihte iz bırakmış liderler de olabilir. Önemli şahsiyetlerin liderliği sadece bireyler açısından değil, araştırmacılar tarafından da ilgi ve merak konusu olmuştur. Bu kapsamda Hz. Ömer günümüzde daha çok ahlaki özellikleri ile bilinen liderdir. Sadece İslam tarihinde değil, insanlık tarihinde de derin izler bırakmış önemli bir şahsiyettir. Zira onun yönetimi oryantalist araştırmacıların da ilgisini çekmiştir. Literatüre bakıldığında Hz. Ömer ile ilgili birçok çalışma yapıldığı görülmektedir. Ancak Hz. Ömer’in liderliğini etik liderlik bağlamında inceleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda Hz. Ömer’in yönetimi ve yöneticilik özellikleri etik liderlik çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmanın amacı kapsamında, Hz. Ömer’in yönetim anlayışı etik bir rol model olma hususunda araştırılmıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden tarihsel araştırma yöntemi, veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Dokümanlardan elde edilen bulgular, içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi neticesinde Hz. Ömer’in etik liderliği, toplam sekiz boyut üzerinden değerlendirilmiştir. Bu boyutlar; etik karakter, çift yönlü iletişim, etik karar verme, etik sorumluluk yönetimi, motivasyon, diğerkâmlık ve danışma şeklindedir. Elde edilen bulgular, çalışmanın üçüncü bölümünde bu boyutlar bağlamında tasnif edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma neticesinde Hz. Ömer’in söz konusu boyutlara uygun davranışlar sergilediği görülmüş ve sonuç bölümünde değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kapsamda modern etik liderlik yaklaşımları ile paralellik gösteren Hz. Ömer yönetiminin, yöneticiler ve araştırmacılar için yararlı olması umulmaktadır.

ABSTRACT In recent years; business, art, politics, sports, religious, etc. Ethical scandals have occurred in many areas. These scandals have caused material and moral damage in a wide geography due to globalization. Accordingly, researchers turned to ethics and ethical leadership theories were developed in the early 2000s. Unlike leadership research conducted in previous years, ethical leadership theorists have focused on the purely moral aspect of leaders. The mentioned leadership theory is based on the theory of social learning and the theory of social exchange. According to the social learning theory, individuals shape their behaviors through role models. The theory of social exchange is based on the principle of reciprocity. Accordingly, ethical behavior of leaders increases the tendency of followers to behave in this way. In this context, in order to spread ethics in organizations, leaders should exhibit exemplary behaviors for their followers. The life and managerial experiences of leaders are an important resource for managers and manager candidates. These leaders can be people who are alive, or they can be leaders who have left their mark in history. The leadership of important personalities has been a matter of interest and curiosity not only for individuals but also by researchers. In this context, Caliphate Omar is a leader known mostly for his moral qualities today. He is an important person who has left deep traces not only in the history of Islam but also in the history of humanity. Because his administration also attracted the attention of orientalist researchers. When looking at the literature, it is seen that many studies have been conducted about Caliphate Omar. However, there has not been a study examining Caliphate Omar's leadership in the context of ethical leadership. In this direction, Caliphate Omar’s management and managerial characteristics were examined within the framework of ethical leadership. Within the scope of the study, Caliphate Omar's understanding of management has been researched in terms of being an ethical role model. In the study, historical research method was used as one of the qualitative research patterns, and document analysis was used as a data collection method. The findings obtained from the documents were subjected to content analysis. As a result of content analysis, Caliphate Omar's ethical leadership has been evaluated over a total of eight dimensions. These dimensions are; ethical character, two-way communication, ethical decision making, ethical responsibility management, motivation, altruism and consultation. The findings obtained were classified and interpreted in the context of these dimensions in the third part of the study. As a result of the research, Caliphate Omar’s behaviors in accordance with these dimensions were observed and evaluations were made in the conclusion part. In this context, it is hoped that the Caliphate Omar’s management which shows parallels with modern ethical leadership approaches, will be useful for managers and researchers.