Hamid Alimcan’ın “Simurg veya Perizad ile Bünyad” ve “Aygül ile Bahtiyar” Destanları Üzerine Bir İnceleme

Abstract

ÖZ Bu çalışma başta Özbek Türkleri olmak üzere tüm dünya edebiyatı için önemli bir yere sahip olan yetenekli, vatansever, oyun yazarı, devlet adamı ve usta yazar Hamid Alimcan’ın “Simurg veya Perizad ile Bünyad” ve “Aygül ile Bahtiyar” adlı eserleri üzerine hazırlanmıştır. Öncelikle yazarın kısa süren hayat hikâyesine yer verilmiş, otuz beş yıllık ömründeki sanatı, şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Özbek edebiyatı içinde önem arz eden iki adet destanı ele alınmıştır. Destanların toplumların yaşayış biçimlerini ele alan, onların sıkıntılarını, mutluluklarını, yaşayış tarzlarını işleyen anonim ya da bireysel halk şiirleri olduğu bilinmektedir. Burada destan terimi ile bir Özbek halk masalının nazım olarak yazıya geçirilen şekli kastedilmektedir. Hamid Alimcan halkın sıkıntılarını, dönemin sorunlarını, istek ve hayallerini eserleriyle topluma aktarmaya çalışmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Hamid Alimcan’ın “Simurg veya Perizad ile Bünyad” ve “Aygül ile Bahtiyar” adlı destanları Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Ardından “Simurg veya Perizad ile Bünyad” ve “Aygül ile Bahtiyar” adlı destanların içindeki bazı halk bilimi unsurları ve motifleri tespit edilerek incelenmiştir. Destanlarda geçen başlıca motifler, anlamlarına göre incelenerek tezimize konu edilmiştir. Daha sonra motifin destanda geçiş şekli tarafımızca yorumlanmıştır. Gerekli yorumlar belirttikten sonra, benzer motif şekillerinin özellikle Özbek, gerekli yerlerde ortak Türk edebi türlerindeki örnekleri ile karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Bulunan benzer motifler en öz haliyle verilerek örneklendirilmiştir. Bu destanlarda bulunan bazı motiflerin Özbek folklor metinleri ve diğer Türk topluluklarının edebi metinlerinde ortak yönlerinin varlığı araştırılmıştır. Ortak benzerlik olduğu düşünülen motifler geçtikleri eserlerden alıntılanarak bir ya da birkaç örnekle açıklanarak verilmiştir.

ABSTRACT This study has been prepared on the works of “Simurg or Perizad and Bunyad” and “Aygul and Bakhtiyar” by talented, patriotic playwright, statesman and master writer Hamid Alimjan, who has an important place for all world literatureespecially for Uzbek Turks. First of all, the author’s short life story is given, and information is given about his art, personality and works in his thirty-five-year life. Two epics, which are important in Uzbek literature, are discussed. It is known that epics are anonymous or individual folk poems that deal with the way of life of societies, their troubles, happiness and lifestyles. Here, the term epic is meant as a verse form of an Uzbek folk tale. Hamid Alimjan tried to convey the problems of the people, the problems of the period, their wishes and dreams to the society with his works. In the third part of the study, the epics of Hamid Alimjan named “Simurg or Perizad and Bunyad” and “Aygul and Bakhtiyar” were translated into Turkish dialect of Republic of Turkey. Then, some folklore elements and motifs in the epics “Simurg or Perizad and Bunyad” and “Aygul and Bakhtiyar” were determined and examined. The main motifs in the epics have been examined according to their meanings and have been the subject of our thesis. Later, the transition of the motif in the epic was interpreted. After specifying the necessary interpretations, it has been tried to compare similar motif shapes with examples in Uzbek and, where necessary, common Turkish literary genres. Similar motifs found are exemplified in their most concise form. The common aspects of some motifs found in these epics in Uzbek folklore texts and literary texts of other Turkish communities have been investigated. The motifs, which are thought to have common similarities, are given by quoting from the works they have passed and explained with one or a few examples.