VAKIF SAHİBİNİN ŞARTLARI – IRAK KANUNLARIYLA KARŞILAŞTIRMALI FIKHÎ ARAŞTIRMA

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın önemi, özellikle eskiden beri tükenmez bir hayır ve ihsan kaynağı olduğu için, vakıf konusunun önemli konulardan biri olmasında yatmaktadır. Bu nedenle vakıf sahibinin şartlarının vurgulanması önemlidir. Çünkü vakıf konusu hukuk alanında çalışan akademisyenler, yargıçlar ve avukatlar için yeterince anlaşılır durumda değildir. Ayrıca Irak yasaları vakıfla ilgili hususları açıkça belirtmeyip, bunu genel-geçer toplumsal kurallar ve temel insan haklarına göre yerine getirmesi için bireylerin sorumluluğuna bırakmıştır. Ortaya koyduğumuz bu durum bizi, Irak hukukunda yer alan, vakıf sahibini ilgilendiren hükümleri bir araya getirmeye sevk etmiştir. Bu konuyla ilgili hükümler Irak yasaları ve dört fıkhî mezhepteki hükümlerle karşılaştırılmış, Irak yasalarının İslam fıkhına ne ölçüde uyduğu ve ne ölçüde uymadığı açıklanmıştır. Araştırmada tümevarım yöntemi kullanılmıştır. Bu, vakıf hakkında fıkıh kitapları ve Irak yasası kitaplarında yer alan maddelerin toplanıp külli olarak değerlendirilmesi yoluyla uygulanmıştır. Böylece bütüncül bir tablo ortaya konulup genel ilkeler tespit edilecektir. Çalışmada kullanılan diğer yöntem karşılaştırma yöntemidir. Bu yöntem fıkıh kitapları ve Irak yasası kitaplarında vakıf sahiplerinin şartları hakkında verilen hükümlerin karşılaştırılması yoluyla uygulanmıştır. Ayrıca çalışmada analitik yönteme başvurulmuştur. Bu yönteme göre de vakfiye ve vakıf sahibinin şartlarıyla ilgili konular ve sorunlar hakkında Irak yasalarının sessiz kaldığı hususlar tahlil edilmiştir. Çalışma birtakım önemli sonuçlara ulaşmıştır. En önemlilerinden biri şudur: Vakfiye yasal olarak, vakıf sahibinin teklifiyle kurulur. Bu da yalnızca vakıf sahibinin şahsi iradesiyle sağlanan ve kabul gerektirmeyen bir sözleşmedir ki vakıf sahibi bunu, şahsi malından feragat ederek ve bu mal üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunulmasını yasaklayarak yapar. Ulaşılan diğer bir sonuca göre, Irak yasaları, vakfı temel insan haklarından biri saymış olup, nasıl uygulanacağını açıklamamış, bu konuyu doğrudan İslam fıkhına bırakmıştır. Yine araştırma sonucuna göre vakıf sahibinin şartlarından kastedilen, vakıf sahibinin vakfiye kitabesinde belirttikleridir. Bu kitabe vakıf sahibi tarafından onun özgür iradesiyle yazılır. Burada vakfiyeden nasıl yararlanılacağı ve vakfın bakımının nasıl yapılacağı konularıyla ilgili her detay açıklanır. Vakıf sahibinin açıkladığı şartların uygulanması bazen vacip, bazen müstehap, bazen haram ve bazen de mübah olur.

ABSTRACT The importance of this research lies in the fact that the issue of endowment is one of the important topics, especially since it was in the past an inexhaustible source of goodness and giving; therefore, highlighting the endower conditions is important for its lack of clarity among legal professionals, judges and lawyers who are in charge of the endowment. And due to not explicitly stipulate matters related to the endowment in the Iraqi law, and its abandonment of the general rules governing individual obligations, and the original and in kind rights, is what prompted me to collect all the provisions related to the conditions of the endowment's owner in the Iraqi judiciary, and to compare them with Islamic jurisprudence, with an indication of the extent which the Iraqi legislator agrees and contradicts what was stated in The four schools -Madhahib- of jurisprudence regarding these rulings. In his research, The researcher followed the inductive approach, by collecting and extrapolating the subjects related to endowment from the jurisprudential resources and Iraqi law books, with the aim of reaching holistic relations and general principles, he also followed the comparative approach, through comparison, between what was stipulated in jurisprudential resources and Iraqi law books with regard to the endower conditions, as well as he followed the analytical approach, by analyzing the issues and matters that the Iraqi legislator kept silent about in the endowment, including the conditions of the endower. The research has concluded to a number of results, such as: that the endowment is legally established by the offer of the endower, it is a commitment established by the endower's individual will by a purely dropping of the neck of the eye owned by imprisoning it and preventing its disposal, and does not need acceptance, one more result is that the Iraqi legislator considered the endowment as one of the original in-kind rights, and did not indicate how it was established, but referred it directly to Islamic jurisprudence, among the results also is that what is meant by the endower conditions is what the endowers write down in the book of the endowment, viz, the authoritative of the endowment, dictated by the endower and of his own free will with regard to the benefit of the endowment and the guardians of it, and what is related to that and branched from it; The conditions for those who are standing are either obligatory, desirable, forbidden, or permissible.