Tahtacı Türkmen Alevilerinin Gündelik Yaşamlarını ve Ritüellerini Mekân Üzerinden Okumak: Narlıdere Kültür Evi Örneği

Abstract

ÖZ Narlıdere Kültür Evi’nin geçmişi 1870’li yıllara uzanmaktadır. Modernleşme süreciyle beraber mekânda toplumsal değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Narlıdere Kültür Evi’nin bulunduğu mekânın Tahtacı Türkmen Alevilerince ocak merkezi kabul edilmesinin ve Yanyatır Ocağı denmesinin nedeni Pir Dur Hasan Dede’nin Torunu Hızır Dede’nin Adana’dan izmir’e göç eden Tahtacı Türkmen obasının içinde bulunması ve soyunun On İki İmam nesline dayanmasıdır. Narlıdere Kültür Evi Narlıdere Yukarıköy’de bulunuyor ve bu mekânda Tahtacı Türkmen Alevilerinin tarihi yaşatılmaktadır. 1960’lı yıllara kadar bu mekânda Tahtacı Türkmenler Dedeleri öncülüğünde Cem töreni gerçekleştirilmekteydi. Dedelerin vefatından sonra kentleşmenin etkisiyle de mekânda Cem törenleri gerçekleştirilmedi ve mekân uzun yıllar harabe halde kaldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ve Narlıdere Belediyesi’nin katkılarıyla 2007 yılında büyük törenle Narlıdere Kültür Evi olarak Tahtacı Türkmenlerin tarihinin ve kültürünün yaşatılıp tanıtıldığı bir müze olarak halka açılmıştır. Narlıdere Kültür Evi’nde bulunan tarihsel ve kültürel belgeler aracılığıyla bu mekâna gelen ziyaretçiler Tahtacı Türkmen Alevilerinin gündelik yaşamları ve ritüelleri hakkında bilgi sahibi olmaktadır. Bu çalışmada sözlü tarih yöntemi kullanılarak ve 11 katılımcıyla sözlü mülakat yöntemi ile yüzyüze görüşülerek bu ocak merkezinde yaşanan değişim ve dönüşüm anlaşılmaya çalışılmıştır. Katılımcıların tamamı toplum içinde kendini Tahtacı Türkmen Alevisi olarak ifade etmektedir. Bu çalışmayı gerçekleştirmekte ki amaç Tahtacı Türkmen Alevilerinin gündelik yaşamlarında tarihsel süreç içinde gerçekleştirdikleri ritüelleri öğrenebilmek ve Alevi inancının bu toplum üzerindeki yansımasını Narlıdere kültür Evi üzerinden anlamaya çalışmak ve mekân-bellek arasındaki ilişkileri tartışmaya açmaktır.

ABSTRACT Narlıdere Culture House dates to the 1870s. Along with the modernization process, social change and transformation has been experienced in the space. The reason why the place where Narlıdere Culture House is located is accepted as a hearth centre by Tahtacı Turkmen Alevis and called Yanyatır hearth is that Pir Dur Hasan Dede’s grandson, Hızır Dede, is in the Tahtacı Turkmen tribe that migrated from Adana to İzmir, and his lineage is based on the Twelve Imams. Narlıdere Culture House is in Narlıdere Yukarıköy and the history of Tahtacı Turkmen Alevis is kept alive in this place. Until the 1960s, Cem Ceremony performed under the leadership of Tahtacı Turkmen Dedes in this place. After the death of Dedes in this place, together with the modernization processes, the Cem Ceremonies is not performed, and it remains in ruins for many years. With the contributions of İzmir Metropolitan Municipality and Narlıdere Municipality, İt is opened to the public as a museum where the history and culture of Tahtacı Turkmens are kept alive and promoted as Narlıdere Culture House in 2007 with a grand ceremony. Through the historical and cultural documents in the Narlıdere Culture House, visitors to this place learn about the Daily lives and rituals of Tahtacı Turkmen Alevıs. In this study, the change and transformation experienced in this hearth centre was tried to be understood by using the Oral History method and by interviewing 11 participants face to face with the oral interview method. All the participants express themselves as a Tahtacı Turkmen Alevi and an Alevi soul in the society. The purpose of my carrying out this study is to learn the rituals that Tahtacı Turkmen Alevis perform in their Daily lives in the historical process and to try to understand the reflection of the Alevi belief on this society through the Narlıdere Culture House and to Show the change experienced in Yukarıköy, the place where Tahtacı Turkmens live, together with the modernization and urbanization process.