BAKARA SURESİNDEKİ GRAMER OLAYLARI – EBU’L-BEREKÂT ÜSTAD VE MUHAKKİK ŞEYH MUHAMMED BEDREDDİN İBNÜ’L-MOLLA DERVİŞ ET-TİLLOVÎ EL-FAKİRÎ EL-ABBÂSÎ’NİN EBDE`U’L-BEYÂN LİCEMÎ`İ ÂYİ’L-KUR’ÂN ADLI TEFSİRİNDE

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, Allame Şeyh Ebu’l-berekât Muhammed Bedreddin İbnü’l-molla’nın Ebde`u’l-beyân Licemî`i Âyi’l-kur’ân adlı eserindeki Bakara suresi tefsirinde yer alan gramer olaylarının bütüncül olarak derlenmesi amaçlanmıştır. Müellif, tefsirde izlediği metot çerçevesinde Kur’an’daki bazı kelimelerin gramer özelliklerini kısa ve özlü bir şekilde sunmuştur. O, Kur’an’daki bir kelimenin gramer özellikleri üzerinde çalışırken kelimeyi, muhtemel gramatik anlamına göre bazen bir, bazen iki ve bazen de üç farklı kelime ile ilişkilendirmiştir. Müellifin yaptığı gramer tahlillerinin bazılarında ne kastettiğini okuyucu anlamayabilmektedir. Bazı ayetlerdeki gramer tahlillerinden hangisinin tercih edileceği konusunda okuyucuda kafa karışıklığı yaşanabilmektedir. Araştırmamızda Şeyh İbnü’l-molla’nın görüşleri hakkında açıklama yaptıktan sonra, ortaya koyduğu gramer tahlilleri arasından tercih edilmesi daha uygun olan görüşlerin hangileri olduğu bildirilmektedir. Araştırılan konu, gramer ile ayetlerin anlamlarının delaleti arasındaki bağlantıdan ötürü önemlidir. Ele aldığımız gramatik eserin anlam bakımından incelenmesi de araştırmanın uygulama boyutunu ortaya koymaktadır. Araştırmada daha önceki gramer alimlerinin eserleriyle karşılaştırmalı olarak, dilbilgisi çalışmalarının analitik ve tanımlayıcı bir incelemesi yapılmıştır. Böylece müellifin, kelimelerin gramatik tahlillerini yaparak ulaştığı sonuçlarda isabetli ve hatalı görüşleri tespit edilmiştir. Çalışma üç bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde Arapçalaşmış ve mebnî isimler ile isim cümlelerinin grameri işlenmiştir. Birinci bölüm birçok alt başlığa ayrılmıştır; Fail, nâib-i fail, mef`uller, hâl, temyiz, sıfat, vurgu, bedel, zamirler, ism-i işaretler, ism-i mevsuller, şart isimleri, mübteda, haber, kâne ve kardeşleri, inne ve kardeşleri, zanne ve kardeşleri bunlardandır. Araştırmanın ikinci bölümünde ise fiillerin grameri üzerinde durulmuştur. Bu bölümde de muzari fiil ile emir fiili işlenmiştir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise harf-i cerler, atıf harfleri, istisna ve te’kid edatları yer almıştır.

ABSTRACT This research aims at an inductive collection of the grammatical phenomena of the scholar Sheikh AbË Al-Barakāt Muhammad Badr Al-Dīn Ibn Al-Mullā in the interpretation of Surat Al-Baqara from his tefsīr “’Abda‘u Al-Bayān Li Jamī‘ ’Āyi al-Qur’ān”. In his tefsīr, Sheikh AbË Al-Barakāt discussed the different grammatical status (wujūh I‘rābiyyah) of some of the Qur’ānic words in a brief and concise way. Some examples of those grammatical status (wujūh I‘rābiyyah) are not clear to the extent the reader may not grasp the meaning. Therefore, the researcher must clarify and examines in detail what Sheikh Ibn Al-Mullā briefly discussed on those various grammatical status (wujūh I‘rābiyyah), and then choose the most correct opinion from them, so that the reader can understand what Sheikh Ibn Al-Mullā aims to. The importance of this topic comes in the connecting between grammar (Naḥw) and the rhetorical connotations (al-Dalālāt al-Bayāniyyah) in the Qur’ānic verse, and it is represented in the applied aspect that the researcher performs in the emergence of the syntactic effect through the meaning. Based on the foregoing, I conducted an analytical and descriptive study of his grammatical efforts and compared them with those who preceded him from the scholars of grammar in order to reach the extent of his accuracy and error regarding the syntax (I‘rāb) of those words. The study consisted of three chapters, the first chapter was about the syntax of al-Asmā’ al-Mu‘rabah wa al-Mabniyyah and al-Jumla Ismiyyah (nominal sentences). In the second chapter, the study dealt with the syntax of verbs, including the present and imperative tense, then concluded with the third chapter, in which it discussed prepositions, conjunction, exception, and affirmative.