Afganistan'ın Ekonomi Politikasına Yön Veren Siyasi Etkenler

Abstract

ÖZ Afganistan, dünyanın en sorunlu bölgelerinden biri olarak bilinmektedir. Ekonomik kalkınmanın yanı sıra, güvenlik ve istikrar alanında ciddi sorunlar yaşayan Afganistan, 20. yüzyıl boyunca yoğun siyasi olaylara sahne olmuştur. Sovyet işgali boyunca ülkenin farklı toplum ve aşiretleri silahlı mücadelelerini sürdürmüşlerdir. Sovyet ordusu geri çekildikten sonra bahsi geçen gruplar iktidarı ele geçirmek uğruna birbirileriyle kanlı çatışmalara girmişlerdir. Bu çatışmalar ülkenin ekonomik-sosyal sorunlarını daha da derinleştirmekle kalmamış, zaten kırılgan olan ulusal birliği derinden sarsmıştır. Afganistan’ın ekonomi politikasına yön veren faktörler ele alan tez çalışması üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde konunun kavramsal ve kuramsal çerçevesi ele alınmıştır. Bu bölümde Afganistan’ın durumunu karakterize eden teorik bilgilere açıklık getirilmiş olup, ekonomi politiğine ilişkin kavramsal yaklaşımlar, uluslararası politik ekonominin içeriği, istikrar ve türleri, az gelişmişlik, yoksulluk ve yolsuzluk kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Afganistan’ın tarihî-siyasî gelişim süreci ve sosyo-ekonomik potansiyeli ele alınmıştır. Bu bölümde Afganistan’ın kısa tarihi gelişim süreci, iktidarlar, cumhuriyetin kuruluşu, Sovyet işgali, Taliban’ın iktidara gelmesi vd. konulara değinilmiş. Ayrıca Anayasa ile öngörülen devlet sisteminin yapısı ve işleyişine değinilmiştir. Üçüncü bölümde Afganistan’ın ekonomi politiğini etkileyen faktörler irdelenmiştir. Bu bölümde coğrafi faktörler, iç faktörler (ekonomik sorunlar, iç güvenlik sorunu, etnik ayrımcılık, aşırıcılık ve terör, iç göçler, eğitim sorunları ve uyuşturucu) ele alınmıştır. Ayrıca dış faktörler olarak küresel güçlerin rekabeti, küresel cihat ve terör, ayrıca ABD, AB, Çin, Hindistan, Rusya ve İran’la ilişkiler üzerinde durulmuştur.

ABSTRACT Afghanistan is known as one of the most troubled regions in the world. Alongside economic development, Afghanistan has faced serious challenges in terms of security and stability, throughout the 20th century, it has been a stage for intense political events. Different communities and tribes in the country carried their armed struggles during the Soviet occupation. After the withdrawal of the Soviet army, these groups engaged in bloody conflicts among each other to seize power. These conflicts not only further deepened the country's economic and social problems but also profoundly undermined the already fragile national unity. The thesis work which examines the factors shaping the Afghanistan's economic policy is consists of three parts. The first part addresses the conceptual and theoretical framework of the subject. This section provides clarity on the theoretical information that characterizes the situation in Afghanistan and focuses on conceptual approaches to the political economy, the content of international political economy, stability and its types, underdevelopment, poverty, and corruption concepts. The second part examines the historical and political development process of Afghanistan and its socio-economic potential. This section handles into the brief history of Afghanistan's development process, different regimes, the establishment of the republic, the Soviets occupation, Rise of the Taliban, and other related topics. Additionally, the structure and functioning of the state system as envisioned by the constitution are discussed. The third part examines the factors influencing Afghanistan's political economy. This section covers geographical factors, internal factors (Economic problems, Internal security issues, ethnic discrimination, extremism and terrorism, internal migrations, educational issues, and narcotics), and external factors such as global power competition, global jihad and terrorism. Moreover, it focuses on the relationships with the United States, the European Union, China, India, Russia, and Iran.