Ravzî Dîvânı’nda Dinî ve Tasavvufî Unsurlar

Abstract

ÖZ Din, kâinatın var edilmesinden itibaren insanoğlunun tüm hayatını tesiri altına almış; insanoğlu da hayatını dinin gereklerine göre şekillendirmiştir. Tasavvuf ise Hz. Peygamber (sav)’den sonraki zamanlarda zühd dönemi ile başlamış olup süreç içerisinde gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Başta Anadolu olmak üzere Müslümanların yaşadığı geniş coğrafyalarda din ve tasavvufun insan hayatı üzerindeki etkisi artmış; doğal olarak bu durum edebiyata da aksetmiştir. Öyle ki bu unsurlar genelde Türk edebiyatının özelde ise klasik Türk edebiyatının esas kaynakları olma hüviyetini kazanmıştır. Nitekim şairler şiirlerini din ve tasavvuf ilimlerinin bilgisiyle temellendirmiş; ayet ve hadislerle şiirlerine güç katmışlardır. Müstakil manzumelere konu olan dinî ve tasavvufî unsurlar, şairlerin hem İslami ve tasavvufî ilimlere ne kadar vâkıf olduğu, hem din ve tasavvufu nasıl kavradığı, hem de yaşadığı devrin din ve tasavvuf anlayışının nasıllığı hakkında bilgi vermesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu yönüyle hazırlanan çalışmada 16. yüzyılın mahallî şairi olarak kabul edilen Ravzî’nin dîvânı dinî ve tasavvufî unsurlar bakımından incelenmiştir. Ravzî Dîvânı’nda din olarak İslam dininin, görüş olarak ehl-i sünnet anlayışının ve mezhep olarak ise Hanefi mezhebinin esas alındığı görülmüştür. Çalışma giriş, iki ana bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde Ravzî’nin hayatı ve edebî kişiliği üzerinde durulmuş ve dîvânı hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde dîvânın dinî unsurları ana başlıklar ve alt başlıklar hâlinde açıklanmış; iman, ibadet, ayet-hadis iktibasları, diğer unsurlar ve dinler, mekânlar, dinî-ilmî-kutsal şahsiyetlere değinilmiştir. İkinci bölümde ise tasavvufî unsurlara yer verilmiş; aşk, âşık, tarikatlar, tasavvufî zümreler, mekânlar, unsurlar, tip ve şahsiyetler başlıklarıyla açıklanmıştır. Çalışmadan elde edilen bilgiler, maddeler hâlinde sonuç bölümünde sunulmuş ve kaynakça ile çalışma sonlandırılmıştır.

ABSTRACT Religion has influenced the whole life of human beings since the creation of the universe; man has shaped his life according to the requirements of religion. Sufism is started with the period of zuhd in the times after the Prophet (pbuh) and developed and became widespread in the process. In large geographies where Muslims live, especially in Anatolia, the influence of religion and sufism in human life has increased; naturally, this situation is also reflected in literature. So much so that these elements have gained the identity of being the main sources of Turkish literature in general and classical Turkish literature in particular. As a matter of fact, the poets based their poems on the knowledge of religion and sufism; they added strength to their poems with verses and hadiths. The religious and sufistic elements that are the subject of individual poems are of great importance in terms of how well the poets are knowledgeable in Islamic and sufistic sciences, how they comprehend religion and sufism, and how they give information about the understanding of religion and sufism in the period in which they lived. In this study prepared with this aspect, the divan of Ravzi, who is accepted as the local poet of the 16th century, has been examined in terms of religious and sufistic elements. It has been seen that the religion of Islam as a religion, the understanding of Ahl as-Sunnah as a view, and the Hanafi sect as a sect in the Ravzi Divan. The study consists of an introduction, two main parts and a conclusion. In the introduction part, the life and literary personality of Ravzi are emphasized and information about his divan is given. In the first chapter, the religious elements of the divan are explained under main headings and subheadings; faith, worship, verse-hadith quotations, other elements and religions, places, religious-scientific-sacred personalities are mentioned. In the second chapter, Sufi elements are included; love, minstrel, sects, sufistic groups, places, elements, types and personalities are explained under the headings. The information obtained from the study was presented in the conclusion part as articles and the study was concluded with a bibliography.