Sanatta Bakış: Gaze Üzerine Düşünceler

Abstract

ÖZ Resim sanatı ve gaze kavramları birbirleriyle bütünlük oluşturan, anlam kazandıran ve de sanat tüketicisiyle iletişim kurmak adına köprü oluşturan iki kavram olduğu yönünde yorumlanabilir. Gaze kavramı sanat yapıtının oluşum sürecinde sanatçıya özgün düşünce yapısının temellerini atarken, ortaya çıkan eser ise anlam ifade eden ve bir amaç doğrultusunda tüketiciye yön verme niteliği güden mesaj içerikli bir görsele dönüşmektedir. Bakmanın ve görmenin ayrıştığı bu noktada gaze kavramı resim sanatında eser ve eser tüketicisi bağlamında bakışların iletişim kurması açısından önemli rol oynadığı noktalardandır. Resim sanatında portre alanında gaze kavramı incelendiğinde salt portrenin güçlü bir iletişim ağı sağladığı görülmektedir. Gözlerin ifade ve iletişim yönünden kuvvetli bir aracı olması portrenin tüketici bireyle bağ kurması açısından önemli unsurlardan biri olduğu söylenebilir. Ancak portreye bakmak sadece gözlerle görmek anlamına gelmemektedir; aynı zamanda anlamlandırmak, içselleştirmek ve empati kurmak anlamına da gelebilmektedir. Çünkü bir portrede resmedilen bireyin kültürel kimliği, bireysel kimliği veya yaşanmışlıklarına dair izler bulunabilir ve bu deneyimler tüketici birey tarafından yorumlanarak düşünsel süreçte kişiye yeni olgular katabilmektedir. Tüketici bireyin nasıl baktığı, geçmiş deneyimlerinin sonucunda bakmış olduğu esere nasıl bir anlam kattığı gaze kavramı çerçevesinde değişkenlik gösterebilmektedir ve bu nedenle bakmanın görmekten daha derinlemesine bir süreç olduğu söylenebilir. Görmek, bakmak ve bakış atmak zincirinden oluşmakta olan gaze kavramı imgelerin bir araya gelerek hafızada oluşturduğu kopyalar bütünüdür. Bireyin imgesel ve duygusal hafızasındaki birikimlerin birer sonucu olan gaze toplumdaki statü, kültür ve cinsiyet gibi insanın nesneye olan bakışını değiştiren veya dönüştüren faktörlerden etkilenmekte olduğu söylenebilir. Bu düşünce sistemi portrenin kendi içerisin de gizlediği duygu yüküyle derin bir anlam çıkartarak kişisel bir görsel algı sağlamaktadır. Görsel algı süreci, izleyicinin görsel uyaranları zihninde işleme koyma, anlamlandırma ve yorumlama sürecidir. Bu süreçte imge bireyin zihninde farklı katmanlara ayrışır ve anlam kazanır. Bireysel fikir ve edimlerin sonucunda farklı yorumların, birçok anlamların yapılması ise gaze kavramının ve resim sanatında portrenin geniş bir yelpazeden ele alınması gerektiği yorumunu çıkarmaktadır. Bu bağlamda resim sanatında portreleri yorumlamakta bakış açısının önemi, bir eserin tek bir anlama sahip olamayacağı, tek bir geçek değil bireysel hakikatlerin olduğu yönünde göreceli bir çerçeveden sanat eserine bakılmasına olanak sağlamaktadır.

ABSTRACT The concepts of painting art and gaze can be interpreted as two concepts that integrate with each other, give meaning and create a bridge in order to communicate with the art consumer. While the concept of gaze lays the foundations of the artist's original mentality in the formation process of the artwork, the resulting work turns into a message-containing visual that makes sense and guides the consumer in line with a purpose. At this point, where looking and seeing are separated, the concept of gaze is one of the points where gaze plays an important role in terms of communicating in the context of the work and the consumer of the work. When the concept of gaze in the field of portrait in painting is examined, it is seen that pure portrait provides a strong communication network. It can be said that the eyes are a powerful tool in terms of expression and communication, and that the portrait is one of the important elements in terms of establishing a bond with the consumer. However, looking at the portrait does not mean only seeing with the eyes; it can also mean making sense, internalizing and empathizing. Because, traces of the cultural identity, individual identity or experiences of the individual depicted in a portrait can be found and these experiences can be interpreted by the consumer and add new facts to the person in the intellectual process. How the consumer looks at the work and how he adds a meaning to the work he has seen as a result of his past experiences may vary within the framework of the concept of gaze, and therefore it can be said that looking is a more in-depth process than seeing. The concept of gaze, which consists of the chain of seeing, looking and looking, is the whole of copies that images come together and create in memory. It can be said that gaze, which is a result of the accumulations in the imaginary and emotional memory of the individual, is affected by factors that change or transform people's view of the object, such as status, culture and gender in the society. This system of thought provides a personal visual perception by making a deep meaning with the emotional load that the portrait hides in itself. The visual perception process is the process of processing, making sense and interpreting visual stimuli in the mind of the viewer. In this process, the image decomposes into different layers in the mind of the individual and gains meaning. Different interpretations and many meanings as a result of individual ideas and actions make the interpretation that the concept of gaze and the portrait in painting should be handled from a wide range. In this context, the importance of perspective in interpreting portraits in the art of painting allows a work of art to be viewed from a relative perspective, in the sense that a work cannot have a single meaning and that there are individual truths, not a single truth.