İBN MİSKEVEYH’İN TEHZÎBU’L-AHLÂK VE TATHİRU'L-ARAK ESERİNDE DOSTLUK KAVRAMI

Abstract

ÖZ Sevilen, güvenilen, yakın arkadaş, gönüldaş, duygusal ve düşünsel yönden iyi anlaşabilen birbirlerine her konuda yardımcı ve destek olan kimseler olarak tanımlanan dost kelimesi, Farsça “seven, yâr sevgili,” anlamında “dôst” kelimesinden gelmektedir. Dostluk ise içtimai ve ferdi yaşamın bir düzen içinde sürdürülmesinin bir gereğidir. Aynı şekilde birbirini içten bir sevgiyle herhangi bir menfaat ilişkisi gözetmeden seven, duygu, düşünce, amaç ve inanç benzerliği bakımından samimiyetle kurulan bağa da dostluk denmektedir. Dostluk kavramı eski Yunan Felsefesine kadar uzanmakta ve “philia” kelimesi ile ifade edildiği görülmektedir. Philia, eski Yunanca bir kelime olup kişisel yakınlık ve sevgiyi içerir. Philos (arkadaş), kişinin ihtiyacı olduğunda yardım etmek zorunda olduğu ve yardım hususunda güvenebileceği / güvenebilmesi gereken kişidir. İbn Miskeveyh ahlâk felsefesindeki yetkinliğiyle bilinmektedir. Kolay, külfetsiz ve meşakkatsiz bir ahlak ve güzelliğe ulaşmanın anahtarı olarak ele aldığı Tehzîbu’l-ahlâk “adlı eseri telif etmiştir. Müellif, başta Aristo’nun Nikomakhosa Etik olmak üzere Yunan ahlâk kültüründen geniş ölçüde istifade etmekle birlikte çocuk eğitimi, din-ahlâk ilişkisi, insanın özü, ahlakın en yüce gayesinin ne olduğu gibi konularda İslami bakış açısını da ortaya koymuştur. Ona göre iyilik arzu edilen ve amaçlanan son gayedir. Mutluluk ise iyilik ve olgunluk halidir. Buna göre mutluluk bir çeşit iyiliktir. Bütün varlıkların iyi bir hale ulaşmaları sevgiye bağlıdır. Toplum içinde yaşayan insanların birbirini seven kişilerden oluşması halinde karşılıklı ilişkilerde kendiliğinden adalet ortaya çıkar ve aralarında herhangi bir anlaşmazlık oluşmaz. Birbirlerini seven bir toplumda ise güven, yardımlaşma ve dayanışma ruhu meydana gelir. Böylece birçok güç birleşir ve bunlar için isabetli davranmanın imkânı artar. Böylece onlar için bütün iyilikler elde edilir olur, kötülüklerden de emin olunur. Böyle bir sevgi ve mutluluğa ancak sağlam bir akılla kazanılan doğru düşünceler ve Allah rızasını amaç edinen kişilerden meydana gelen güçlü bir inanca sahip kişiler yolu ile ulaşılabilir.

ABSTRACT The word "friend", which is defined as someone who is loved, trusted, close friend, heartfelt, emotionally and intellectually able to get along well, helping and supporting each other in every matter, comes from the Persian word "dôst" meaning "lover, dear lover". Friendship, on the other hand, is a requirement of maintaining social and individual life in an orderly manner. In the same way, the bond established with sincerity in terms of feeling, thought, purpose and belief, who loves each other with sincere love without any interest relationship is called friendship. The concept of friendship dates back to ancient Greek Philosophy and is seen to be expressed with the word "philia". Philia is an ancient Greek word that includes personal intimacy and love. Philos (friend) is the person one has to help when needed and one can/should be able to count on for help. Ibn Miskeveyh is known for his competence in moral philosophy. He wrote the work called Tehzîbu'l-ahlâk, which he considered as the key to achieving an easy, burdensome and effortless morality and beauty. While the author made extensive use of Greek moral culture, especially Aristotle's Nicomachean Ethics, he also revealed the Islamic perspective on issues such as child education, religion-moral relationship, the essence of man, and what the highest purpose of morality is. According to him, goodness is the desired and intended end goal. Happiness is a state of well-being and maturity. Accordingly, happiness is a kind of goodness. The attainment of all beings in a good state depends on love. If the people living in the society consist of people who love each other, justice will emerge spontaneously in mutual relations, and there will be no conflict between them. In a society that loves each other, a spirit of trust, cooperation and solidarity emerges. Thus, many forces are united in a single force, and the right job and a solid idea become impossible for any of them. In this way, all good deeds will be obtained for them and they will be safe from bad deeds. Such love and happiness can only be attained through righteous thoughts gained with a sound mind and people with strong faith, who are made up of people who seek the pleasure of Allah.