Bölgesel Barış ve İşbirliği Kapsamında İkinci Karabağ Savaşının Etki ve Sonuçları

Abstract

ÖZ

20. yüzyılda iki kez bağımsızlık mücadelesi veren Azerbaycan, her defasında Ermeni saldırganlığıyla karşı karşıya kalmış, büyük insani ve toprak kayıpları vermiştir. 1991’de bağımsız Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü hiçe sayarak, savaşı başlatan, soykırım dahil kanlı cinayetler işleyen, Ermenistan ordusu, yabancı güçlerin de desteğini alarak Azerbaycan topraklarının beşte birini işgal etmiştir. 1994’ten başlayan ateşkes süreci Ermenistan tarafından, işgali kalıcı hale getirmek için bir araç olarak kullanılmıştır. Ateşkes rejimi Ermenistan tarafından açık bir şekilde çok kez ihlal edilmiş olup, 2016’da Nisan Savaşı olarak bilinen büyük çaplı bir çatışmayı doğurmuştur. 2020 yılına gelindiğinde Ermenistan, Karabağ dışındaki başka bir bölge olan Tovuz’a saldırmıştır. Bu gidişat Azerbaycan ve Ermenistan arasında yakında yeni bir savaşın başlayacağı ihtimalini kuvvetlendirmiştir. 27 Eylül 2020’de Ermenistan ordusunun saldırısı ve Azerbaycan ordusunun karşı taarruzu sonucunda 44 gün devam eden İkinci Karabağ Savaşı Ermenistan’ın yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Savaş sonrası dönemde barışın sağlanması, sınırların kesinleştirilmesi, ulaşım yollarının açılması, bölgede huzur, sükûnet ve kalkınmaya neden olacak bir ortamın oluşturulması gündeme gelmiştir. Fakat Ermenistan tarafı, nihai barış anlaşmasını imzalamama konusunda ısrar ederken, yeniden saldırı ve terör eylemlerinde bulunmaya devam etmiştir. 1991’den bu yana binlerce insanın hayatını kaybettiği, yüz binlerce insanın yurtlarından edindiği, ayrıca büyük ekonomik ve sosyal tahribatların yaşandığı savaşın yaralarının bir an önce sarılması her iki tarafın lehine olacaktır. Bu hususları, özellikle savaş sonrası dönemde yaşanan gelişmeleri ele alan tez çalışması üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm teorik çerçeveyi belirlerken, ikinci bölümde savaşın etki ve sonuçları, üçüncü bölümde ise savaş sonrası döneminde yaşanan gelişmeler ve barış inşa süreci incelenmektedir.

ABSTRACT Having struggled for independence twice in the 20th century, Azerbaijan was confronted with aggression from the Armenians in both instances and suffered greatly in terms lives and territory. In 1991, disregarding the territorial integrity of Azerbaijan, the Armenian army instigated war, committed bloody murders including genocide, and occupied one fifth of Azerbaijan’s territories with the help of foreign forces. The ceasefire process that started in 1994 was used by Armenia as a tool to turn the occupation into a permanent situation. The ceasefire regime was openly violated by Armenia on many occasions, eventually leading to the large scale clashes in 2016 known as the April War. In 2020, Armenia attacked another region called Tovuz that is outside Karabakh. This development strengthened the possibility of a new war breaking out soon between Armenia and Karabakh. On 27 September 2020, the attack by Armenia’a army and the counter offensive by Azerbaijan’s army triggered the Second Karabakh War that lasted 44 days and resulted in Armenia’s defeat. In the period after the war, topics such ensuring peace, defining borders, opening transportation routes, and establishing an environment conducive to tranquility, stability, and development have come to the fore. However, Armenia has insisted on not signing the final peace agreement and has continued perpetrating acts of aggression and terror. Since 1991, this state of war has resulted in the death of thousands of people, displaced hundreds of thousands of people, and caused major economic and social damage. It will be to the benefit of both sides if the wounds of this war are healed as soon as possible. This dissertation study that reviews these issues (especially the developments that have taken place since the war) consists of three parts. The first part discusses the theoretical framework, the second part examines the effects and results of the war, while the third part examines the developments that have taken place in the post-war period and the peace building process.