YERE ÖZGÜ TASARIM KARARLARININ YAPILARIN ENERJİ PERFORMANSINA ETKİSİ: GELENEKSEL KONUTLAR VE YÖRESEL KONUT PROJELERİNE YÖNELİK ELEŞTİREL BİR İNCELEME

Abstract

ÖZET

Kentlerdeki barınma sorunu, dar alanlarda daha yoğun nüfusu barındırma eğilimine yol açmış ve bu durum toplu konut anlayışının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Ancak hızlı bir şekilde gerçekleşen şehirleşme süreci, yere özgü tasarım anlayışına sahip olmayan, belirli tiplere odaklanan ve farklı bölgelerde aynı yapılaşma anlayışının benimsendiği bir durumu beraberinde getirmiştir. Bu durum ise kentlerin kimliklerinin kaybolmasına neden olmuş ve aynı zamanda yapıların enerji performansını olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Türkiye’de geçmişteki kültürel kimliğin devam ettirilmesi adına geleneksel anlayış ile hazırlanmış, konutlara plan ve tasarım yönüyle öykünen pek çok yapı geleneksel anlayıştan uzak şekilde kurgulanmaktadır. Geleneksel yapıların da birçoğunun çevre ve enerji performansı açısından yüksek nitelikte yapılar olmadığı söylenebilir. Bu anlamda kimlikli ve çevreci yapıların oluşması, yere ve iklime özgü tasarım ilkelerinin kullanılması ile sağlanabilmektedir. Tez çalışması kapsamında, 5 farklı iklim bölgesinde yer alan geleneksel konutların ve bu iklim bölgelerine yönelik Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) tarafından hazırlanmış yöresel konut projelerinin sürdürülebilir yapı tasarımı kapsamında değerlendirilmesi ve bu yapıların enerji performansının belirlenmesi amaçlanmıştır. İzmir, Bursa, Ankara, Kayseri ve Erzurum illerinde yer alan geleneksel konutların ve ÇŞİDB yöresel konut projelerinin ekolojik, sosyal ve kültürel sürdürülebilirlik ilkelerine bağlı olarak enerji etkin bir tasarım yapılıp yapılmadığı irdelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar, ister geleneksel konutların isterse çağdaş nitelikte ÇŞİDB yöresel konut projelerinin yere özgü tasarım kararları ile tasarlanmadıkları durumda enerji performansı açısından etkin sonuçlar vermediğini göstermiştir. Geleneksel konut tasarımının her zaman doğru bir tasarım anlayışına zemin oluşturmadığını ve ayrıca geleneksel konutlarda öne çıkan ama yapının enerji performansını olumsuz anlamda etkileyen tasarım kararlarının ÇŞİDB yöresel konut projelerinde de devam ettirildiği söylenebilir.

ABSTRACT

The housing issue in urban areas has led to a tendency to accommodate a denser population in limited spaces, resulting in the emergence of mass housing concepts. However, the rapid urbanization process has introduced a situation where standardized approaches, devoid of site-specific design principles, have been adopted, focusing on specific types of structures across different regions. This situation has contributed to the loss of urban identities and has concurrently had a negative impact on the energy performance of buildings. In Turkey, while many structures have been designed with a traditional approach to maintain historical cultural identity, a considerable number of them have deviated from the essence of authentic traditional design. Furthermore, it can be asserted that numerous traditional structures lack high environmental and energy performance qualities. Consequently, the emergence of distinctive and environmentally-conscious structures can be achieved through the incorporation of site-specific design principles that respond to local conditions and climates. Within the context of this thesis, the evaluation of traditional dwellings located in five distinct climatic regions and region-specific housing projects developed by the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change (MEUCC) with respect to sustainable architectural design is intended. Additionally, the energy performance of these structures was examined. Traditional dwellings situated in the cities of Izmir, Bursa, Ankara, Kayseri, and Erzurum, along with the MEUCC's region-specific housing projects, were scrutinized to determine whether they adhere to ecological, social, and cultural sustainability principles while achieving energy-efficient design.

The findings from the study demonstrate that both traditional dwellings and contemporary MEUCC housing projects fail to yield effective energy performance when designed without site-specific considerations. It can be said that traditional housing design does not always provide a basis for a correct design approach, and that the design decisions that come to the fore in traditional houses but negatively affect the energy performance of the building are continued in the MEUCC's region-specific housing projects.